|
MEĐUNARODNI KRIVIČNI SUD ZA BIVŠU JUGOSLAVIJU
PREDMET BR.: IT-01-48-I
TUŽILAC
OPTUŽNICA Tužilac Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju, na osnovu svog ovlašćenja iz člana 18 Statuta Međunarodnog suda, optužuje:
SEFERA HALILOVIĆA
za KRŠENJA ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, kako slijedi:
OPTUŽENI: 1)Sefer HALILOVIĆ: sin Rustema, rođen 6. januara 1952. u Prijepolju, u dijelu Srbije poznatom kao Sandžak. Godine 1971. upisao se na vojnu akademiju u Beogradu i pohađao je tri godine. Godine 1975. krenuo je u vojnu školu u Zadru gdje je postao oficir Jugoslovenske narodne armije (u daljnjem tekstu: JNA). Dana 31. avgusta 1990. otišao je u Beograd i završio dvogodišnje školovanje u školi za komandni kadar. Kada je u septembru 1991. napustio JNA, Sefer HALILOVIĆ je bio aktivni vojni oficir sa činom majora. U septembru 1991. se vratio u Bosnu i Hercegovinu, pristupio Patriotskoj ligi i planirao odbranu Bosne i Hercegovine. Dana 25. maja 1992. Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine (RBiH) imenovalo ga je na dužnost komandanta Štaba Teritorijalne odbrane (TO) RBiH-a na kojoj se dotad nalazio Hasan Efendić. Time je postao najvišim vojnim starješinom oružanih snaga RBiH-a. Tokom perioda od 25. maja 1992. do početka jula 1992., za kojeg je TO prerastao u vojsku, shodno Zakonu o vojsci Republike Bosne i Hercegovine od 20. maja 1992., Sefer HALILOVIĆ je obavljao dužnost komandanta Štaba TO-a RBiH-a. Ta je funkcija značila da je on bio i član Ratnog predsjedništva. Nakon jula 1992., obavljao je dužnost načelnika Generalštaba Armije RBiH-a (ABiH). Dana 18. avgusta 1992., Predsjedništvo je oformilo pet korpusa ABiH-a, sa Seferom HALILOVIĆEM kao načelnikom Štaba Vrhovne komande / načelnikom Glavnog štaba. Dana 8. juna 1993. uvedena je nova dužnost, funkcija komandanta Štaba Vrhovne komande. Na taj je položaj došao Rasim Delić. Sefer HALILOVIĆ je ostao na položaju načelnika Štaba Vrhovne komande ABiH-a do novembra 1993. godine. Od 18. jula 1993. do novembra 1993. godine Sefer HALILOVIĆ je bio i zamjenik komandanta Štaba Vrhovne komande ABiH-a i načelnik Štaba Vrhovne komande. Nakon savjetovanja u Zenici 20.-21. avgusta 1993., Sefer HALILOVIĆ je imenovan za vođu inspekcijskog tima i komandanta operacije nazvane "NERETVA - 93". Danas je penzionisani general ABiH-a i ministar u Vladi Bosne i Hercegovine. OPTUŽBA: TAČKA 1 2)Pozivanjem na paragrafe 1) i na paragrafe 35)-44) tužilac ih ponovo navodi i uključuje u tačku 1. 3)Na savjetovanju od 21. do 22. avgusta 1993. u Zenici, kojem je prisustvala većina najviših vojnih starješina ABiH-a, uključujući Rasima Delića, odlučeno je da će ABiH izvesti vojnu operaciju u Hercegovini. Operacija je nazvana "NERETVA - 93". Glavni cilj te operacije bio je da se posjedne teritorija u rukama snaga bosanskih Hrvata (HVO) od Bugojna do Mostara, čime bi se deblokirao Mostar. Radi ostvarenja tih ciljeva, ABiH će pokrenuti ofenzive u toj zoni. Na sastanku je prodiskutovan plan operacije koji je pripremio i predložio Sefer HALILOVIĆ. Komandant Štaba Vrhovne komande Rasim Delić, koji je takođe bio prisutan, saglasio se da inspekcijski tim na čelu sa njegovim zamjenikom, Seferom HALILOVIĆEM, koji je tada bio i načelnik Štaba Vrhovne komande, pođe u Hercegovinu kako bi komandovao operacijom i koordinisao je. Trebalo je da jedinice iz 1., 3., 4. i 6. korpusa, uključujući jedinicu kojom je komandovao Zulfikar Ališpago, za tu operaciju budu potčinjene Seferu HALILOVIĆU. 4)Sefer HALILOVIĆ je bio komandant operacije i u tom svojstvu
je rukovodio i komandovao snagama koje su učestvovale u operaciji
"NERETVA - 93". To uključuje 9. motorizovanu brigadu, 10. brdsku
brigadu, 2. samostalni bataljon i Samostalni prozorski bataljon. 5)Sefer HALILOVIĆ je najneposrednije bio uključen u planiranje i realizaciju operacije, i upravo je on naredio da se jedinice 9. motorizovane i 10. brdske brigade 1. korpusa iz Sarajeva razmjeste u Hercegovinu. Prije dolaska tih jedinica, on je obišao zonu operacije uključujući selo Grabovicu, najmanje dva puta. 6)Obje rečene jedinice bile su ozloglašene zbog svog kriminalnog i nekontrolisanog ponašanja, kao i zbog učešća u oružanoj pobuni u julu 1993. godine. Sefer HALILOVIĆ je za ponašanje tih jedinica znao iz razgovora sa članovima Ministarstva unutrašnjih poslova, vojnim licima i drugima koji su nastojali naći način da stanu na kraj njihovom kriminalnom ponašanju. 7)ABiH je selo Grabovica zauzeo u maju 1993. Grabovica je smještena na
rijeci Neretvi, uz glavnu cestu Sarajevo Mostar. Teren se s obje strane
rijeke strmo uzdiže. Na jednoj obali rijeke bile su kuće uglavnom
civila bosanskih Hrvata. Na drugoj obali bilo je nešto bosansko-hrvatskog
civilnog stanovništva, kao i većina bosanskih Muslimana izbjeglica,
a kasnije i nešto bivših logoraša. 8)Jedinica 9. motorizovane brigade pod zapovjedništvom zamjenika komandanta brigade Ramiza Delalića, iz Sarajeva je krenula 7. septembra 1993. godine. Stigavši 8. septembra 1993. u Jablanicu, ta jedinica 9. motorizovane brigade poslata je na smještaj u Grabovicu, udaljenu nekih 11 do 12 km. Manja grupa vojnika 10. brdske brigade takođe je toga poslijepodneva poslata na smještaj u Grabovicu. 9)Dana 8. septembra 1993., nakon što su stigli u Grabovicu, neki vojnici 9. motorizovane brigade imali su probleme prilikom osiguravanja smještaja kod domaćeg bosansko-hrvatskog civilnog stanovništva. Drugi samostalni bataljon, takođe iz sastava 1. korpusa u Sarajevu, već je bio smješten u Grabovici. 10)Toga dana, Vehbija Karić i neki drugi članovi inspekcijskog tima došli su u Grabovicu da obiđu vojnike. Tokom tog obilaska, Sefer HALILOVIĆ je bio prisutan u selu kada su se vojnici Vehbiji Kariću požalili da ih mnogi civili bosanski Hrvati ne primaju u kuće. Među onima koji su se Vehbiji Kariću žalili u vezi sa smještajem bio je i Mustafa Hota, vojnik iz 9. motorizovane brigade. Vehbija Karić je tada verbalno i gestikulacijom pokazao neka vojnici tim bosansko-hrvatskim civilima presude po kratkom postupku i bace ih u Neretvu ako ne budu sarađivali. Sefer HALILOVIĆ je Vehbiji Kariću izrazio svoje neodobravanje tog komentara, ali nije rekao ništa što bi vojnike spriječilo da shodno tome i ne postupe. 11)Neki vojnici 9. motorizovane brigade u Grabovici su smještaj potražili u kući Pere Marića i njegove supruge Dragice. 12)Pero Marić im isprva nije dozvolio da uđu u kuću. Nešto kasnije došao je Mustafa Hota i Peru Marića prisilio da pusti vojnike u kuću. Zatim je Mustafa Hota otišao. 13)Nešto kasnije, Mustava Hota se vratio, a Pero Marić i neki od vojnika sjedili su za stolom ispred kuće. Mustafa Hota je hodao oko stola i ne prekinuvši govoriti pucao Peri Mariću u glavu. Kasnije iste večeri u kući je ubijena supruga Pere Marića, Dragica. 14)Te večeri i noći u selu se neprekidno pucalo. U toku naredna dva dana leševi bosansko-hrvatskih civila viđeni su u selu, uz rijeku i kako plutaju Neretvom. 15)Sefer HALILOVIĆ je o ubijanju civila obaviješten u noći 8. septembra 1993. godine. Nakon što je bio obaviješten i pošto je znao za kriminalnu reputaciju 9. motorizovane i 10. brdske brigade, te budući da je bio prisutan ranije toga dana kada je Vehbija Karić izrekao komentar pomenut u paragrafu 10) gore, Sefer HALILOVIĆ je bio dužan da hitno postupi. Sefer HALILOVIĆ je morao da smjesta preduzme djelotvorne korake kako bi otklonio daljnju prijetnju i opasnost za preživjele civile, bilo tako što će ih evakuisati bilo tako što će im obezbijediti pravu zaštitu u selu. Da bi to ostvario, Sefer HALILOVIĆ je svojim potčinjenima, uključujući zapovjednike jedinica raspoređenih na smještaj u Grabovicu, morao narediti da smjesta preduzmu korake kojima će svoje vojnike u Grabovici staviti pod kontrolu i spriječiti ih da ubijaju preživjele civile ili im naude. Sefer HALILOVIĆ je od pripadnika četa vojne policije 6. korpusa koje su se nalazile u Jablanici i Konjicu i/ili od čete vojne policije Neretvičke brigade u Pasovićima morao zatražiti ili im narediti da obezbijede Grabovicu, sa ciljem da zaštite preživjele i ozlijeđene civile. Sefer HALILOVIĆ je morao da naredi angažovanje drugog osoblja vojne bezbjednosti za pomoć vojnoj policiji i da, po potrebi, naredi upotrebu sile kako bi se njegovo naređenje sprovelo. Sefer HALILOVIĆ je morao da sanitetskom osoblju naredi da ode u selo i zbrine ranjene i da po potrebi pruži i druge vrste medicinske pomoći. Bio je takođe dužan da izda naređenje da se smjesta uhapse i pritvore osumnjičeni i da se smjesta pokrene istraga. 16)Tokom perioda od 8. do 9. septembra 1993., dva dječaka, Goran i Zoran Zadro, bili su u svojoj kući u Grabovici kada su u kuću došla tri muslimanska vojnika i stala se raspitivati o njihovoj stoci. Otac, djed i baka dječaka odveli su vojnike u staju. Dječaci su ostali sa majkom i mlađom sestrom. Dječaci su čuli da neko puca, a majka im je rekla da bježe u šumu. Kad su se tokom dana 9. septembra 1993. vratili, vidjeli su pet mrtvih tijela cijele svoje porodice u blizini njihove kuće. Vidjeli su i leševe nekih od susjeda. 17)Ujutro 9. septembra 1993., tri vojnika 9. motorizovane brigade na smještaju u kući Pere Marića pošli su da uberu nešto voća iznad željezničke pruge u Grabovici. Jedan od njih je bio Enes Šakrak. 18)U jednom momentu naišli su na ženu koja je nosila malo dijete. To su bile majka i sestra gorepomenutih Gorana i Zorana Zadre. Enes Šakrak ih je obje ustrijelio. Ostali članovi te porodice nađeni su ubijeni u blizini svoje kuće. 19)Kasnije toga dana, vojnici 9. motorizovane brigade našli su ta dva dječaka iz porodice Zadro i predali ih Ramizu Delaliću koji ih je odveo u bazu Zulfikarove jedinice u Donjoj Jablanici. Tamo je održan sastanak, kojem je prisustvovao Sefer HALILOVIĆ, kako bi se odlučilo šta da se uradi s dječacima. Na kraju je odlučeno da se oni pošalju u Jablanicu. 20)Ramiz Delalić, zamjenik komandanta 9. motorizovane brigade, naredio je da se leševi ubijenih sakriju. Vojnici 9. motorizovane brigade i 10. brdske brigade zakopali su i spalili neke od tih leševa. Domaći vojnici iz Zulfikarove jedinice neke su leševe iz sela odvezli kamionima. 21)U Grabovici su ubijena ukupno trideset i tri civila bosanska Hrvata čija imena slijede:
22)Sefer HALILOVIĆ je bio u selu dan nakon ubistava. Sefer HALILOVIĆ je takođe bio prisutan na sastanku u Jablanici kad je Vehbija Karić rekao da riječi koje je bio upotrijebio nije izrekao s namjerom da ih vojnici shvate doslovno, da ubijaju civile, nego da su bile mišljene kao oblik bodrenja da budu hrabri. 23)Ministar unutrašnjih poslova RBiH-a dva puta se sastao sa Seferom HALILOVIĆEM, jednom u Jablanici, a drugi put u vojnom objektu poznatom kao ARK u opštini Konjic, i sugerisao mu je da se operacija obustavi i da vojska sprovede potpunu istragu o pogibiji civila. 24)Nakon incidenta u Grabovici, komandant Štaba Vrhovne komande Rasim Delić poslao je Seferu HALILOVIĆU naređenje, datirano 12. septembra 1993., u kojem od njega traži da preispita domašaj operacije "NERETVA - 93", da izoluje počinioce incidenta, da preduzme aktivne mjere i da smjesta podnese izvještaj o mjerama koje je preduzeo. Takođe mu je naređeno da učini sve kako bi spriječio da se takvo što ne dogodi ubuduće. Sefer HALILOVIĆ nije izvršio naređenje, pa tako nije ni kaznio počinioce zločina koji su se u tom području nalazili do 19. septembra 1993. godine. 24)Dana 14. septembra 1993., u toku operacije "NERETVA - 93", Samostalni prozorski bataljon pod komandom Envera Buze napao je selo Uzdol. Uzdol se sastoji od više malih zaselaka u izrazito brdskom dijelu opštine Prozor. U to vrijeme su stanovnici tog sela bili isključivo civili, bosanski Hrvati. 26)Sefer HALILOVIĆ je Zićru Suljevića, člana svog inspekcijskog tima, poslao zajedno s komandantom Samostalnog prozorskog bataljona da obezbijedi da napad bude izvršen. 27)Tokom napada ubijeno je dvadeset i devet civila bosanskih Hrvata koji nisu bili u borbenom stroju. Uhvaćen je i pogubljen jedan zarobljenik HVO-a, Slavko Mendeš. 28)Događaj u Uzdolu dobio je veliki publicitet na domaćem radiju i televiziji, kao i u medijima u svijetu. Nakon što se o tom događaju počela raspitivati međunarodna zajednica, predsjednik Republike Bosne i Hercegovine i jedan od ostalih zamjenika Rasima Delića između 15. i 16. septembra 1993. su od komande 6. korpusa zatražili da im dostavi detaljne podatke o događaju. Pismeni zahtjev poslat je preko centra veze u Jablanici. 29)U Uzdolu je ubijeno ukupno dvadeset i devet civila bosanskih Hrvata i jedan ratni zarobljenik iz HVO-a. Imena civila navode se na spisku koji slijedi:
30)Dana 16. septembra 1993. Seferu HALILOVIĆU je naređeno da odmah obustavi sva borbena dejstva protiv HVO-a, odnosno najkasnije do podneva 18. septembra 1993. godine. 31)Dana 20. septembra 1993. Sefer HALILOVIĆ i drugi članovi njegovog inspekcijskog tima potpisali su izvještaj o svom zadatku u Hercegovini. U izvještaju se preporučuje da se pokrene krivični postupak protiv nekih vojnih lica i civilnih rukovodilaca, ali se incidenti u Grabovici i Uzdolu niti ne spominju. 32)S izuzetkom odlaska u Sarajevo u septembru 1993., Sefer HALILOVIĆ je u svojstvu komandanta operacije ostao u tom području do 5. oktobra 1993., dakle bio je u mogućnosti da pokrene istragu o ubijanjima u Uzdolu i pobrine se da počinioci budu kažnjeni. 33)Dana 26. septembra 1993., Sefer HALILOVIĆ je prisustvovao sastanku na kojem je predsjednik RBiH-a rekao da ne želi da ima bilo kakve veze sa vojnicima koji ubijaju žene i djecu. Predsjednik je tada pomenuo zločine koje je počinila Armija BiH, naročito pokolje kod Grabovice i Uzdola, i rekao da to treba da se prekine. Sefer HALILOVIĆ, koji je uzeo riječ na sastanku, nije se niti osvrnuo na to što je predsjednik rekao o incidentima u Grabovici i Uzdolu niti je to osporio. 34)Uprkos svojim gorenavedenim komandantskim dužnostima, Sefer HALILOVIĆ nije preduzeo djelotvorne mjere da spriječi ubijanje civila u Grabovici. Nadalje, uprkos naredbi Rasima Delića od 12. septembra 1993., Sefer HALILOVIĆ nije preduzeo korake da sprovede pravu istragu sa ciljem da se identifikuju počinioci ubijanja u Grabovici i Uzdolu, niti da ih kao komandant operacije u skladu s tim kazni. Tim djelima i propustima u vezi sa ubijanjima u Grabovici i Uzdolu, Sefer HALILOVIĆ je počinio TAČKA 1: Ubistvo, KRŠENJE ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, djelo kažnjivo po članu 3 Statuta Međunarodnog suda i sankcionisano članom 3(1)(a) Ženevskih konvencija, te članom 7(3) Statuta Međunarodnog suda.
ODGOVORNOST NADREĐENOGA SEFER HALILOVIĆ 35)Sefer HALILOVIĆ je od strane Rasima Delića bio imenovan za komandanta operacije "NERETVA - 93". 36)Sefer HALILOVIĆ je bio načelnik Štaba Vrhovne komande, jedan od zamjenika Rasima Delića, i u to vrijeme najviši starješina u Hercegovini za tu operaciju. Disciplinski propisi u ABiH, osobito oni službeno objavljeni 13. avgusta 1992., s izmjenama i dopunama, takođe su ga obavezivali da primijeni propise u pogledu istrage o ratnim zločinima. 37)On je bio iskusan zapovjednik, koji je vršio kontrolu i komandu nad vojnim jedinicama i bio je upućen u vojne disciplinske postupke. 38)Sve vrijeme relevantno za optužbe iz optužnice, po osnovu svog položaja i ovlasti u svojstvu komandanta operacije, on je imao efektivnu kontrolu nad jedinicama koje su mu bile potčinjene. Te su jedinice uključivale 9. motorizovanu brigadu, 10. brdsku brigadu, 2. samostalni bataljon i Samostalni prozorski bataljon. 39)Sefer HALILOVIĆ je svoju, kako formalnu vlast de jure tako i vlast de facto, pokazao komandovanjem i kontrolom u vojnim pitanjima na način konsistentan s ostvarivanjem ovlasti nadređenoga, time što je izdavao naređenja, uputstva i direktive jedinicama, osiguravao primjenu tih naređenja, uputstava i direktiva, te snoseći punu odgovornost za njihovu primjenu. On je takođe raspoređivao linije napada i koordinisao borbene aktivnosti jedinica. On je planirao i bio nosilac realizacije vojnih operacija od strane jedinica koje su učestvovale u operaciji "NERETVA - 93". OPŠTI NAVODI 40)Sve vrijeme na koje se odnosi ova optužnica na teritoriji Republike Bosne i Hercegovine postojao je oružani sukob. 41)Sve žrtve na koje se odnosi optužba, kako civili tako i ratni zarobljenici, sve predmetno vrijeme bile su lica zaštićena Ženevskim konvencijama iz 1949. godine. 42)Optuženi iz ove optužnice bio je obavezan da se pridržava normi zakona i običaja ratovanja koji regulišu ratovanje, uključujući Ženevske konvencije. 43)Sefer HALILOVIĆ je u periodu dok se nalazio na položaju nadređene vlasti, kako je to izloženo u prethodnim paragrafima, krivično odgovoran za djela svojih podređenih, po osnovu člana 7(3) Statuta Međunarodnog suda. Nadređeni je odgovoran za djela svog(-jih) podređenog(-ih) ako je znao ili je imao razloga da zna da se njegov(i) podređeni sprema(ju) počiniti takva djela ili da su ih već počinili, a nadređeni nije preduzeo potrebne i razumno moguće mjere da takva djela spriječi ili da kazni njihove počinioce.
44) Republika Bosna i Hercegovina proglasila je nezavisnost 3. marta 1992., a od strane Evropske zajednice priznata je 6. aprila 1992. godine. Dana 22. maja 1992. Republika Bosna i Hercegovina je primljena u Ujedinjene nacije kao država članica.
Dana 10. septembra 2001. [pečat Tužilaštva MKSJ-a] |