NË DHOMËN E GJYQIT

Para:

Gjykatësit Alphons Orie, kryesues
Gjykatësit Amin El Mahdi
Gjykatësit Martin Canivell

Sekretari: Z. Hans Holthuis

Vendim i datës: 16 shtator 2003

PROKURORJA
kundër
Fatmir LIMAJT
HARADIN BALËS
Isak MUSLIUT

Zyra e Prokurorit:
Z. Andrew Cayley
Z. Alex Whiting

Avokatët mbrojtës për të Akuzuarit:
Z. Karim AA. Khan për Fatmir Limajn
Z. Tomë Gashi dhe Z. Peter Murphy për Haradin Balën
Z. Bajram Krasniqi dhe Z. Steven Powles për Isak Musliun

DHOMA E GJYQIT Nr. 1 (“Dhoma”) e Tribunalit Ndërkombëtar për Ndjekjen Penale të Personave Përgjegjës për Shkelje të Rënda të së Drejtës Humanitare Ndërkombëtare të Kryera në Territorin e ish-Jugosllavisë prej vitit 1991 (“Tribunali”);

PASI ËSHTË VËNË NË ZOTËRIM TË Mocionit të Mbrojtjes për Lirim të Përkohshëm të Haradin Balës (“i Akuzuari”) dhe Kërkesës për Seancë (‘Mocioni”), protokolluar më 7 korrik 2003;

DUKE MARRË SHËNIM Përgjigjen në Mirëbesim të Prokurorisë ndaj Mocionit të Haradin Balës për Lirim të Përkohshëm (“Përgjigjja”), protokolluar më 18 korrik 2003;

DUKE MARRË SHËNIM Kundërpërgjigjen në Mirëbesim të Haradin Balës ndaj Përgjigjes së Prokurorisë kundrejt Mocionit për Lirim të Përkohshëm (“Kundërpërgjigjja”), protokolluar më 25 korrik 2003;

DUKE MARRË SHËNIM Rregullën 65 të Rregullores së Procedurës dhe Provave (“Rregullorja”) e cila në pjesën përkatëse parashtron:

(A) Pasi është arrestuar, i akuzuari mund të lirohet vetëm me urdhrin e një Dhome.

(B) Dhoma e Gjyqit mund të urdhërojë për lirimin vetëm pasi u ka dhënë mundësinë për të shprehur mendimin vendit pritës dhe vendit në të cilin i akuzuari kërkon të lirohet dhe vetëm në qoftë se është e bindur se i akuzuari do të paraqitet në gjyq dhe në qoftë se lirohet nuk do të paraqesë rrezik për viktimat, dëshmitarët apo persona të tjerë.

DUKE MARRË SHËNIM se në mbështetje të Mocionit të saj, Mbrojtja, ndër të tjera parashtron si vijon:

(i) praktika juridike e Tribunalit tashmë është e tillë që lirimi i përkohshëm është rregull i përgjithshëm dhe jo paraburgimi, që do të thotë se duhet miratuar lirimi i përkohshëm në rast se Prokuroria nuk mund të provojë se i Akuzuari nuk do dorëzohet, apo do të paraqesë rrezik për një viktimë, dëshmitar apo person tjetër;^[1]

(ii) i Akuzuari nuk mund – dhe nuk do të – arratiset sepse: (a) i Akuzuari është kreu i një familjeje të madhe e cila ka nevojë për praninë dhe mbështetjen e tij,^[2] (b) i Akuzuari ka lidhje të forta me bashkësinë e tij, dhe nuk ka as dëshirën dhe as mundësinë t’i shpëtojë juridiksionit të Tribunalit,^[3] (c) Misioni i Administratës së Përkohshme të Kombeve të Bashkuara në Kosovë (“UNMIK”) kontrollon territorin e Kosovës dhe mund të udhëzohet prej Tribunalit që të ndërmarrë hapa “që t’a transportojë të Akuzuarin në dhe prej shtëpisë së tij, të vëzhgojë vendbanimin e tij, ta lejojë të Akuzuarin të lajmërohet në UNMIK, dhe përgjithësisht të mbikëqyrë lirimin e tij të përkohshëm”,^[4] dhe (d) i Akuzuari, i cili ka jetuar gjithë jetën në Kosovë, nuk asnjë vend ku të shkojë për t’i shpëtuar gjyqit;^[5]

(ii) i Akuzuari u pengua që t’i dorëzohej Tribunalit sepse aktakuza kundër tij ishte e mbyllur me vulë dhe ai u arrestua herët në mëngjes prej një force të armatosur;^[6]

(iii) i Akuzuari nuk ka kontaktuar kurrë me dëshmitarët dhe as nuk ka ndërhyrë te ata dhe e siguron plotësisht Dhomën se “[…] gjatë lirimit të përkohshëm, ai nuk do të orvatet të kontaktojë, personalisht ose përmes të tjerëve, me ndonjë viktimë, dëshmitar apo person tjetër”;^[7]

(iv) i Akuzuari është i gatshëm të pranojë dhe t’u përmbahet të gjitha rregullave dhe kushteve që mund të kërkohen prej tij në lidhje me vendbanimin, lëvizjet, sjelljen dhe kthimin e tij në Tribunal;^[8]

(v) Zyra e Kryeministrit të Institucioneve të Përkohshme Vetëqeverisëse të Kosovës e përkrah lirimin e përkohshëm të të Akuzuarit gjë që duhet të rrisë besimin se kushtet e lirimit të përkohshëm do të zbatohen plotësisht;^[9]

(vi) gjendja mjekësore e të Akuzuarit e bën të papërshtatshme mbajtjen e tij në paraburgim;^[10]

(vii) megjithëse akuzat kundër të Akuzuarit janë të rënda, ai nuk ka patur asnjë rang ushtarak apo politik dhe asnjë përgjegjësi komanduese, dhe përfaqëson të akuzuarin e rangut më të ulët në Tribunal;^[11]

DUKE MARRË SHËNIM se në Përgjigjen e saj Prokuroria e kundërshton Mocionin duke parashtruar ndër të tjera si vijon:

(i) Rregulla 65(B) e Rregullores i ngarkon “barrë të rëndë të Akuzarit që të provojë se, po të lirohet, ai do të paraqitet në gjyq dhe nuk do të paraqesë rrezik ndaj viktimave, dëshmitarëve apo personave të tjerë” dhe, edhe sikur Dhoma të bindet se është plotësuar minimumi i kushteve të Rregullës 65, ajo përsëri rezervon të drejtën për të refuzuar lirimin e përkohshëm;^[12]

(ii) i Akuzuari ka detyrimin që të provojë përshtatshmërinë e tij për lirim të përkohshëm, dhe po të ishte dorëzuar me vullnet të lirë mund të kishte kontribuar për këtë çështje, arrestimi pa mundësinë për dorëzim me vullnet të lirë nuk e ndihmon atë – të shumtën është faktor jopërcaktues;^[13]

(iii) lidhjet e forta që disa të akuzuar kanë me bashkësinë e vet nuk i ka penguar ata që të jenë të lirë për vite pa u diktuar dhe, për këtë arsye, nuk përbëjnë garanci për paraqitjen në gjyq;^[14]

(iv) meqë kufijtë e Kosovës janë të kontrolluar në masë të pamjaftueshme, “ i Akuzuari mund të arratisej relativisht lehtë dhe të fshihej për një kohë të pacaktuar në Shqipërinë fqinjë, madje dhe pa pasaportë”;^[15]

(v) Paaftësia mjekësore e të Akuzuarit nuk e pengoi atë të merrte pjesë në shërbimin ushtarak me Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës në 1998 dhe, siç është deklaruar nga Dhoma e Apelit nuk garanton lirimin “edhe sikur sforcimi nervor i paraburgimit të ketë keqësuar gjendjen që nga ana tjetër mund të kontrollohet dhe trajtohet në mënyrë të përshtatshme nga një mjek”;^[16]

(vi) zotimet prej autoriteteve vendore në Kosovë që të sigurojnë paraqitjen e të Akuzuarit në gjyq nuk kanë vlerë domethënëse sepse problemet e policisë dhe të sigurisë janë në kompetencën e Kombeve të Bashkuara dhe për këtë arsye autoritetet vendore nuk kanë mjete për t’i jetësuar këto zotime;^[17]

(vii) autoritetet e UNMIK-ut nuk janë ende në gjendje që t’u sigurojnë mbrojtje të njëmendtë dëshmitarëve ose të pengojnë të Akuzuarin që të arratiset;^[18]

(viii) Dhoma nuk ka autoritet të veçantë detyrues mbi UNMIK-un të ndryshëm nga autoriteti i Dhomës mbi të gjithë Shtetet;^[19]

(ix) Dhoma duhet t’u japë vlerë të kufizuar zotimeve vetjake të të Akuzuarit deri kur të njoftohet prej UNMIK-ut për mundësitë për t’i zbatuar këto zotime;^[20]

(x) në bazë të kërcënimeve të qarta të bëra nga i Akuzuari, provat mbi dhunën e tij në të kaluarën, frikës së tmerrshme të shprehur nga disa dëshmitarë në rast se ai do të lirohet përkohësisht, kërcënimeve të shumta që tashmë janë bërë në lidhje me këtë çështje dhe gjendjes së përgjithshme të kërcënimeve në shkallë të gjerë kundër dëshmitarëve në Kosovë që prej luftës, i Akuzuari nuk ka mundur të provojë se ai nuk do të përbëjë rrezik për viktimat dhe dëshmitarët;^[21]

(xi) kryesit e rangut të ulët si i Akuzuari “mund të jetë më e vështirë për t’i vëzhguar dhe penguar për t’u arratisur ose për të ndërhyrë ndaj dëshmitarëve, dhe dhuna vetjake e lidhur me kryesit e rangut të ulët si i Akuzuari mund që faktikisht të rrisë rrezikun fizik ndaj dëshmitarit, veçanërisht në një rast si ky ku kryesi kërkon që të jetë i lirë ne vendin e krimit dhe njeh personalisht viktimat që kanë mbijetuar”;^[22]

(xii) grafiku kohor i përcaktuar nga Gjykatësi Kryesues në konferencën e fundit mbi statusin i pakëson gjasat për një paraburgim të zgjatur para fillimit të gjyqit;^[23]

DUKE MARRË SHËNIM se në Kundërpërgjigjen e saj, Mbrojtja, ndër të tjera, parashtron si vijon:

(i) Rregulla 65 e Rregullores duhet të përputhet me standartin e përbotshëm të pranuar prej të drejtës humanitare ndërkombëtare dhe duhet interpretuar se krijon një të drejtë të përgjithshme për lirim para gjyqit dhe se kërkon që Prokuroria të mbartë barrën e të provuarit “në jo më pak se prova të qarta dhe bindëse ose arsye të qenësishme”, se i Akuzuari nuk duhet të lirohet;^[24]

(ii) natyra e akuzave dhe provat nuk e përligjin refuzimin e lirimit të përkohshëm;^[25]

(ii) ndërkohë që Tribunali nuk ka asnjë mënyrë konkrete që të detyrojë një shtet që të plotësojë kërkesat e tij, ai ndikon drejtpërdrejtë mbi UNMIK-un nëpërmjet Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara në rast se UNMIK-u nuk do t’i plotësonte kërkesat e bëra nga Dhoma;^[26]

(iii) mundësia e gjyqit në shkurt 2004, gjë që është e paqartë, nuk duhet të jetë arsye për të refuzuar lirimin e përkohshëm;^[27]

DUKE MARRË PARASYSH se Rregulla 65 e Rregullores duhet interpretuar duke u bazuar në Nenin 21(3) të Statutit të Tribunalit;

DUKE MARRË PARASYSH se, më parë, Rregulla 65 e Rregullores kushtëzonte se lirimi i përkohshëm do të miratohej vetëm në “rrethana të jashtëzakonshme” dhe si pasojë paraburgimi në fakt ishte rregulli;

DUKE MARRË PARASYSH se heqja e këtij kushti nuk ka bërë që paraburgimi të jetë përjashtim dhe lirimi rregull, as nuk ka çuar në atë që pavarësisht ndryshimit, paraburgimi mbetet rregulli dhe lirimi është përjashtim;^[28]

DUKE MARRË PARASYSH se në të kundërtën, “vëmendja duhet përqëndruar në rrethanat e veçanta të çdo rasti individual pa marrë parasysh nëse rezultati që do të arrihet është rregull apo përjashtim”;^[29]

DUKE MARRË PARASYSH se për këtë arsye detyra e Dhomës duhet të jetë të peshojë dhe vlerësojë faktorët e pranishëm në këtë çështje para se të marrë vendim dhe si rregull të përgjithshëm të vlerësojë “nëse pavarësisht supozimit të pafajësisë, interesi publik duhet të ketë përparësi mbi nevojën për ‘t’i siguruar të akuzuarit, respektin për të drejtën e lirisë së personit”;^[30]

DUKE MARRË PARASYSH se për më tepër në vendimin në se duhet miratuar lirimi i përkohshëm, Dhoma duhet të bindet: (a) se i Akuzuari do të paraqitet para gjyqit, dhe (b) se, në rast se lirohet, ai nuk do të përbëjë rrezik për viktimat, dëshmitarët apo persona të tjerë;

DUKE MARRË PARASYSH listën e faktorëve të parashtruar nga Dhoma e Apelit që një Dhomë duhet t’i marrë në shqyrtim për të vendosur nëse është e bindur që, në qoftë se lirohet, i Akuzuari do të paraqitet para gjyqit^[31] dhe “rrethanat e çdo të akuzuari që bën kërkesë për lirim të përkohshëm duhen vlerësuar individualisht meqë ato ndikojnë mbi gjasat që ai do të paraqitet në gjyq;^[32]

DUKE MARRË PARASYSH se, në rrethanat e këtij rasti për përcaktimin nëse i Akuzuari do të paraqitet para gjyqit në qoftë se lirohet, janë veçanërisht domethënës këta faktorë: (a) rrethanat në të cilat i Akuzuari u arrestua; (b) pesha e akuzave kundër tij; (c) fakti se po të shpallet fajtor, i Akuzuari ka gjasa të përballet me burgim afatgjatë; dhe (d) garancitë që autoritetet e Kosovës do të ishin në gjendje të jepnin për të siguruar praninë e të akuzuarit në gjyq;^[33]

DUKE MARRË PARASYSH se, megjithëse shëndeti nuk figuron në Rregullën 65 të Rregullores, fillimisht Dhoma duhet të marrë në shqyrtim çështjen nëse gjendja shëndetësore e të Akuzuarit është e papajtueshme me paraburgimin e tij;

DUKE MARRË SHËNIM Urdhrin në Mirëbesim për Kontroll Mjekësor të të Akuzuarit, protokolluar më 24 korrik 2003;

DUKE MARRË SHËNIM Raportin Mjekësor të Doktor Koster-it, protokolluar më 6 shtator 2003 (“Raporti Mjekësor”)

DUKE MARRË PARASYSH se Raporti Mjekësor pohonte se “gjendja e tanishme mjekësore e Z. Bala është e kënaqshme”; se “nuk ka arsye të besohet se kushtet aktuale të paraburgimit ndikojnë negativisht në gjendjen mjekësore të Z. Bala”; dhe se ai “mund të konsiderohet i aftë për të dalë në gjyq”;

DUKE MARRË PARASYSH se për këtë arsye gjendja shëndetësore e të Akuzuarit nuk lejon lirimin e tij;

DUKE MARRË PARASYSH se i Akuzuari u arrestua në bazë të një aktakuze të mbyllur me vulë dhe nuk kishte asnjë njoftim faktik se ai duhej t’i dorëzohej Tribunalit;

DUKE MARRË PARASYSH se për këtë arsye Dhoma gjykon se arrestimi i të Akuzuarit është faktor jopërcaktues që nuk është në dobi të pretendimeve të asnjë pale: nuk e lejon të Akuzuarin që në përkrahje të kërkesës së tij të mbeshtetet në faktin se ai u dorëzua; në anën tjetër, nuk e lejon Prokurorinë të pretendojë se ai po i bishtnonte arrestimit;

DUKE MARRË PARASYSH se për më tepër i Akuzuari ngarkohet me pjesëmarrje në krime të rënda dhe në rast se shpallet fajtor, i Akuzuari ka gjasa të përballet me burgim afatgjatë dhe për këtë arsye ai ka motiv të fortë për t’u arratisur;

DUKE MARRË PARASYSH se ndërsa garancitë nuk janë kusht për miratimin e lirimit të përkohshëm,^[34] ato i japin më shumë siguri Dhomës;

DUKE MARRË SHËNIM se në Rezolutën 1244 (1999) të 10 qershorit 1999, Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara themeloi UNMIK-un si administrate e përkohshme në Kosovë dhe vendosi që përgjegjësia e UNMIK-ut, ndër të tjera, do të përfshijë “rendin dhe sigurinë publike derisa prania ndërkombëtare civile t’a marrë përsipër këtë detyrë dhe “kryerjen e detyrave të kërkuara të vëzhgimin të kufirit ”;^[35]

DUKE MARRË PARASYSH se, nuk është paraqitur asnjë provë që do të vërtetonte se UNMIK-u do të ishte në gjendje të japë garanci se, në rast se do të lirohej përkohësisht, i Akuzuari do të ishte në dispozicion për gjyqin;

DUKE MARRË PARASYSH se për këtë arsye Dhoma nuk është e bindur se po të lirohej, i Akuzuari do të paraqitej para Tribunalit;

DUKE MARRË PARASYSH se, për më tepër, në bazë të Rregullës 65 të Rregullores dhe praktikës juridike të Tribunalit,^[36] pasi është përcaktuar se i akuzuari nuk plotëson njërin prej dy kushteve të Rregullës 65 (B) të Rregullores, shqyrtimi i kushtit tjetër nuk është i nevojshëm;

PËR ARSYET E MËSIPËRME

NË BAZË TË Rregullës 65 të Rregullores;

ME ANË TË KËTIJ VENDIMI E HEDH POSHTË Mocionin.

Bërë në anglisht dhe frengjisht; versioni në anglisht ka përparësi.

Sot, me datën 16 shtator 2003.

/Vula e Tribunalit/

^[1] Mocioni, par. 5.

^[2] Po aty., par. 6.

^[3] Po aty.

^[4] Po aty., par. 10.

^[5] Po aty., par. 6.

^[6] Po aty., par. 7.

^[7] Po aty., par. 8.

^[8] Po aty., par. 9.

^[9] Po aty., par. 11.

^[10] Po aty., par. 12.

^[11] Po aty., par. 13.

^[12] Përgjigjja, par. 4.

^[13] Po aty., par. 12.

^[14] Po aty., par. 7.

^[15] Po aty.

^[16] Po aty., par. 8.

^[17] Po aty., par. 9. dhe 13.

^[18] Po aty., par. 11.

^[19] Po aty., par. 10.

^[20] Po aty., par. 14.

^[21] Po aty., par. 22.

^[22] Po aty., par. 23.

^[23] Po aty., par. 25.

^[24] Kundërpërgjigjja, par. 2 – 11.

^[25] Po aty., par. 19.

^[26] Po aty., par. 20.

^[27] Po aty., par. 21.

^[28] Prokuroria kundër Miodrag Jokić, Urdhër në lidhje me Miodrag Jokić për Lirim të Përkohshëm, IT-01-42-PT, 20 shkurt 2002, par. 17.

^[29] Po aty.

^[30] Po aty., par. 18.

^[31] Prokurorja kundër Nikola Šainović & Dargoljub Ojdanić, Vendim për Lirim të Përkohshëm, IT-99-37-AR65, 30 tetor 2002, par. 6.

^[32] Po aty., par. 7.

^[33] Po aty.

^[34] Prokurorja kundër Blagojević e të tjerëve, Vendim mbi Kërkesën e Dragan Jokić për leje për të Apeluar, IT-02-53-AR65, 18 prill 2002, par. 7-8.

^[35] S/RES/1244(1999).

^[36] Prokuroria kundër Krajišnik & Plavšić, Vendim mbi Mocionin e Momčilo Krajišnik për Lirim të Përkohshëm dhe Seancë Provash, IT-03-66-PT, 18 tetor 2002.