MEĐUNARODNI KRIVIČNI SUD
ZA BIVŠU JUGOSLAVIJU

PREDMET BR. IT-97-24-PT

TUŽILAC
MEĐUNARODNOG SUDA
PROTIV
MILOMIRA STAKIĆA

ČETVRTA IZMIJENJENA OPTUŽNICA

Tužilac Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju, u skladu sa svojim ovlaštenjima iz člana 18 Statuta Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (u daljnjem tekstu: Statut Međunarodnog suda), optužuje:

Milomira STAKIĆA

za GENOCID, ZLOČINE PROTIV ČOVJEČNOSTI i KRŠENJA ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, kako slijedi:

ČINJENIČNI KONTEKST

1. Opština Prijedor nalazi se u sjeverozapadnoj Bosni i Hercegovini. Prema popisu stanovništva iz 1991. godine, ukupan broj stanovnika je iznosio oko 112.543: 49.351 (43,9%) izjasnili su se kao Muslimani, 47.581 (42,3%) izjasnili su se kao Srbi, 6.316 (5,6%) izjasnili su se kao Hrvati, 6.459 (5,7%) izjasnili su se kao Jugosloveni, a 2.836 (2,5%) bili su drugih nacionalnosti.

2. U novembru 1990. godine u čitavoj Bosni i Hercegovini, uključujući opštinu Prijedor, održani su demokratski izbori. Postojale su tri glavne stranke od kojih je svaka odgovarala jednoj od tri glavne grupe stanovništva. Stranka demokratske akcije (SDA) se uglavnom smatrala nacionalnom strankom bosanskih Muslimana. Srpska demokratska stranka (SDS) se smatrala glavnom srpskom nacionalnom strankom. Hrvatska demokratska zajednica (HDZ) se smatrala hrvatskom nacionalnom strankom. U republičkoj skupštini najveći broj mjesta osvojio je SDA, a iza njega su po broju mjesta slijedili SDS, HDZ i zatim ostale stranke. U opštini Prijedor, od 90 mjesta u Skupštini opštine, SDA je osvojio 30 mjesta, SDS 28 mjesta, HDZ 2 mjesta, a 30 mjesta su podijelile ostale stranke.

3. Već u vrijeme održavanja izbora 1990. bilo je vidljivo da bi Slovenija i Hrvatska mogle da proglase nezavisnost od Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ). Tokom 1991. godine postalo je vidljivo da bi i Bosna i Hercegovina mogla da proglasi nezavisnost, protivno željama SDS-a. Rezultati izbora 1990. značili su da SDS otcjepljenje Bosne i Hercegovine od SFRJ neće moći spriječiti demokratskim sredstvima. Vođe SDS-a objavile su, međutim, da Srbe Bosne i Hercegovine niko neće natjerati da izađu iz Jugoslavije. Određena područja Bosne i Hercegovine u kojima je srpsko stanovništvo imalo relativnu većinu počela su da se na osnovu postojećih ustavnih odredbi o "zajednicama opština" organizuju u nove regionalne strukture. Jedna od njih bila je i Zajednica opština Bosanske Krajine sa sjedištem u Banjoj Luci, osnovana 25. aprila 1991. godine.

4. Nakon proglašenja nezavisnosti Slovenije i Hrvatske 25. juna 1991., postajalo je sve vjerovatnije da će nezavisnost proglasiti i Bosna i Hercegovina. U ljeto i jesen 1991. "zajednice opština" kojima su dominirali Srbi transformisane su u četiri srpske autonomne oblasti i jednu srpsku autonomnu regiju. Dana 16. septembra 1991. Zajednica opština Bosanske Krajine transformisana je u Autonomnu regiju Krajina (ARK). Tada opština Prijedor nije ušla u ARK. Dana 24. oktobra 1991. osnovana je zasebna Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini u kojoj je dominirao SDS.

5. Dana 19. decembra 1991., Glavni odbor SDS-a izdao je "Uputstvo o organizovanju i djelovanju organa srpskog naroda u Bosni i Hercegovini u vanrednim okolnostima" (dalje u tekstu: Uputstvo) koje je zapravo predstavljalo nacrt projekta SDS-ovog preuzimanja opština poput Prijedora. Jedan od elemenata toga projekta bilo je osnivanje SDS-ovih "kriznih štabova" u svakoj opštini. "Kriznim štabovima" su dana isključiva ovlaštenja za organizaciju i nadzor osnivanja paralelnih organa državne vlasti na nivou opštine (izvršni odbor, organi uprave, sud za prekršaje, stanica javne bezbjednosti (policija)). Struktura Kriznog štaba opštine Prijedor utvrđena je na sastanku Opštinskog odbora SDS-a 27. decembra 1991. godine. Jedan od elemenata projekta iz Uputstva od 19. decembra 1991. bio je i sljedeći: "Sazvati i proglasiti skupštinu srpskog naroda u opštini koju sačinjavaju odbornici iz reda srpskog naroda u skupštini opštine i predsjednici mjesnih odbora SDS."

6. Dana 9. januara 1992. Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini (dalje u tekstu: Skupština bosanskih Srba) usvojila je Deklaraciju o proglašenju Srpske Republike Bosne i Hercegovine. Proglašeno je da teritoriju te republike čine "područja srpskih autonomnih oblasti i regija i drugih srpskih etničkih cjelina u Bosni i Hercegovini, uključujući i područja u kojima je srpski narod ostao u manjini zbog genocida koji je nad njim izvršen u Drugom svjetskom ratu ...", te da je ta republika sastavni dio savezne države Jugoslavije. (Dana 12. augusta 1992. naziv te Srpske Republike Bosne i Hercegovine promijenjen je u Republika Srpska).

7. U opštini Prijedor (kao i u drugim opštinama u kojima Srbi nisu predstavljali relativnu većinu stanovnišva), na osnovu Uputstva je formirana zasebna paralelna Skupština srpskog naroda opštine Prijedor. Prva sjednica te skupštine bila je zakazana za 7. januara 1992. godine. Dana 17. januara 1992. Skupština srpskog naroda opštine Prijedor proglasila je pripajanje srpskih teritorija opštine Prijedor ARK-u.

8. Stvaranje republike i obezbjeđivanje njenih granica u krajnjoj liniji su uključivali trajno uklanjanje gotovo svih bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata opštine Prijedor. Imajući u vidu taj cilj, vođe SDS-a u opštini Prijedor i drugdje poticale su i širile propagandu koja je bosanske Muslimane i bosanske Hrvate prikazivala kao fanatike koji namjeravaju da počine genocid nad srpskim narodom kako bi stekli kontrolu nad Bosnom i Hercegovinom.

9. SDS-ovi krizni štabovi bili su formirani po modelu sličnih tijela koja su postojala u okviru sistema odbrane SFRJ, a koja su bila zamišljena tako da u vrijeme ratnog ili vanrednog stanja preuzmu funkcije opštinskih i drugih skupština ako one nisu u mogućnosti da funkcionišu. SDS-ovi krizni štabovi bili su formirani i na regionalnom i na opštinskom nivou kao tijela koja će preuzeti zadatak koordinacije i izvršenja najvećeg dijela operativne faze plana uklanjanja nesrba, prvenstveno bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata, te uzeti u svoje ruke vlast nad regijama i opštinama.

10. Dana 4. aprila 1992., Radovan KARADŽIĆ, u svojstvu predsjednika Savjeta za nacionalnu bezbjednost u Skupštini srpskog naroda u Bosni i Hercegovini, naredio je aktiviranje kriznih štabova u određenim okolnostima. Dana 26. aprila 1992. Vlada Srpske Republike Bosne i Hercegovine izdala je Izvod iz Uputstva za rad kriznih štabova srpskog naroda u opštinama. U skladu s tim uputstvom, trebalo je da krizni štabovi preuzmu sve prerogative i funkcije opštinskih skupština svagdje gdje one nisu mogle da se sazovu. Dana 27. aprila 1992., na sjednici Savjeta za nacionalnu bezbjednost i Vlade Srpske Republike, usvojen je zaključak da treba da se izradi detaljnije uputstvo za krizne štabove koje će uključivati metode političkog rada na terenu i organizovanje funkcionisanja organa vlasti.

11. U ranim jutarnjim satima 30. aprila 1992., policija i vojska preuzele su fizičku kontrolu nad gradom Prijedorom. Tim preuzimanjem otpočeo je niz događaja koje je organizovao i usmjeravao isprva Krizni štab, a kasnije srpska Skupština opštine. Do kraja 1992. ti će događaji rezultirati smrću ili prisilnim odlaskom većine nesrpskog stanovništva opštine Prijedor.

12. Nakon preuzimanja Prijedora silom, Krizni štab je zaveo stroga ograničenja svih aspekata života za nesrbe, prvenstveno bosanske Muslimane i bosanske Hrvate, uključujući ograničenje kretanja i zaposlenja. Tim ograničenjima nesrbi su zadržani u selima i područjima opštine u kojima su živjeli. Počev od kraja maja 1992. ta područja podvrgnuta su žestokim napadima velikih razmjera od strane vojske srpske republike (VRS), paravojnih formacija, teritorijalne odbrane (dalje u tekstu: TO), policijskih jedinica i civila koje su te snage naoružale (dalje u tekstu: snage bosanskih Srba). Mnoge bosanske Muslimane i bosanske Hrvate koji su preživjeli prve artiljerijske i pješadijske napade snage bosanskih Srba lišile su slobode i premjestile ih u zatočeničke objekte koji su bili otvarani i djelovali pod rukovodstvom Kriznog štaba.

13. Dana 18. maja 1992. Krizni štab ARK-a proglasio je da su krizni štabovi najviši organi vlasti u opštinama. Dana 26. maja 1992. Krizni štab ARK-a proglasio se najvišim organom vlasti u ARK-u, a svoje odluke obavezujućima za sve krizne štabove u opštinama.

14. Skupština opštine Prijedor, na svojoj sjednici od 20. maja 1992., usvojila je Odluku o organizovanju i radu Kriznog štaba opštine Prijedor (dalje u tekstu: Krizni štab Prijedor). U odluci je stajalo da je Krizni štab obrazovan radi koordinacije funkcije vlasti, odbrane teritorije opštine, osiguravanja bezbjednosti stanovništva i imovine, uspostavljanja vlasti i organizacije svih drugih vidova života i rada. Tom odlukom je Krizni štab Prijedor dobio ovlaštenje da odlučuje o pitanjima iz oblasti nadležnosti skupštine u slučaju da se skupština opštine ne može sastati. Imenovanja članova Kriznog štaba Prijedor zvanično su objavljena istog dana, a među njima i imenovanje Milomira STAKIĆA za predsjednika Kriznog štaba.

15. Članovi Kriznog štaba Prijedor po funkciji su bili predsjednik i potpredsjednik Skupštine opštine, predsjednik Izvršnog odbora Opštine, komandant štaba Teritorijalne odbrane, komandant Opštinskog štaba Civilne zaštite, načelnik Stanice javne bezbjednosti, sekretar Opštinskog sekretarijata za narodnu odbranu, sekretar Opštinskog sekretarijata za privredu i društvene djelatnosti, sekretar Opštinskog sekretarijata za urbanizam, stambeno-komunalne i imovinsko-pravne poslove; referent za zdravstvo i socijalnu zaštitu iz Opštinskog sekretarijata za privredu i društvene djelatnosti. Sastancima Kriznog štaba Prijedor prisustvovali su i predstavnici VRS-a. Odluke i naređenja je potpisivao predsjednik.

16. Milomir STAKIĆ, kao predsjednik Kriznog štaba Prijedor i predsjedavajući Savjeta za narodnu odbranu opštine Prijedor, podsticao je vojne napade koji su započeli u maju 1992. godine, na lokacije u opštini Prijedor gdje su živjeli prvenstveno bosanski Muslimani i bosanski Hrvati. Krizni štab Prijedor sarađivao je, te time i pomagao i podržavao VRS i policiju, prateći i koordinišući logističku podršku za mjere i akcije koje su preduzimale vojska i policija.

17. Krizni štab Prijedor vršio je vlast nad TO-om i policijom u opštini Prijedor. Na osnovu te vlasti i ovlaštenja izloženih u paragrafu 14. gore, Krizni štab Prijedor, čiji je predsjednik bio Milomir STAKIĆ, preduzeo je u opštini Prijedor sljedeće:

    1. Osnovao lokalne krizne štabove u opštini Prijedor i odredio im zadatke sa ciljem da se, između ostalog, održava efikasnost odbrane i obezbijede svi neophodni uslovi za uspješnu oružanu borbu, kontrola bezbjednosti teritorije, koordinacija dejstava vojske i policije, dostavljanje izvještaja prijedorskom opštinskom kriznom štabu i njegovo redovno informisanje.

    2. Preuzeo kontrolu nad medijima u Prijedoru i propagirao kampanju diskriminacije protiv nesrba;

    3. Naredio mobilizaciju vojnih obveznika;

    4. Naredio prekid radnog odnosa za zatočenike zaposlene u javnom i privatnom sektoru;

    5. Koordinirao logističku podršku za rad vojske i policije;

    6. Naručivao osnovne potrepštine za vojsku i policiju;

    7. Izdavao naređenja TO-u, vojnoj policiji i Stanici javne bezbjednosti u Prijedoru;

    8. Otvarao objekte za zatočenje i njima upravljao;

    9. Lišavao slobode i zatočavao nesrbe, prvenstveno bosanske Muslimane i bosanske Hrvate;

    10. Ispitivao, lišavao slobode i progonio lica;

    11. Zabranjivao puštanje zatočenika na slobodu;

    12. Deportovao i prisilno premještao nesrbe, uglavnom bosanske Muslimane i bosanske Hrvate, na područja van teritorije opštine Prijedor;

    13. Zabranio zatočenicima povratak u Prijedor.

18. Dana 30. maja 1992. ili približno tog datuma, nakon pokušaja jedne manje grupe pripadnika otpora koju su činili prvenstveno bosanski Muslimani i bosanski Hrvati, da povrati kontrolu nad gradom Prijedorom iz ruku bosanskih Srba, bosansko-srpske vlasti su ubrzale kampanju koja je bila u toku kako bi iz Prijedora trajno uklonile većinu bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata. U satima neposredno nakon napada, hiljade nesrba, uključujući muškarce, žene i djecu, istjerane su iz svojih domova i autobusima prevezene u objekte za zatočenje u okolini opštine Prijedor uključujući Omarsku, Keraterm i Trnopolje. Izvjestan broj nesrba ubijen je u Prijedoru neposredno nakon napada. Zatim su oštećene ili srušene mnoge nesrpske kuće uz rijeku Sanu preko koje je pomenuta grupa prešla da bi ušla u Prijedor. Dio Prijedora zvan Stari grad, gotovo isključivo nastanjen Muslimanima, bio je u velikoj mjeri razrušen.

19. U zatočeničkim objektima, snage bosanskih Srba odnosno lica pod njihovom kontrolom ubile su, mučile i drugim vrstama nečovječnog postupanja podvrgle mnoge zarobljenike, naročito na metu uzimajući ugledne pojedince poput intelektualaca, stručnjaka, privrednika, te političkih i vjerskih vođa. U periodu od kraja maja 1992. do početka augusta 1992. život su izgubile najmanje stotine zatočenika. Nakon što je međunarodna zajednica saznala za postojanje zatočeničkih logora, bosansko-srpske vlasti su u augustu 1992. zatvorile logore Omarska i Keraterm, a preživjele prebacile u preostale objekte u opštini Prijedor i u logor Manjača u opštini Banja Luka. Iz tih objekata, gotovo svi preživjeli su na kraju prisilno premješteni ili deportirani iz tog područja.

20. Dana 31. maja i 10. juna 1992., na osnovu naredbe Radovana Karadžića u svojstvu predsjednika Predsjedništva Srpske Republike Bosne i Hercegovine, krizni štabovi su preimenovani u ratna predsjedništva, a zatim u ratna povjereništva u opštinama. Ratna predsjedništva/ratna povjereništva u biti su zadržala istu strukturu i ovlaštenja koje su imali krizni štabovi, a u javnosti su i dalje obično bila nazivana kriznim štabovima.

OPTUŽENI:

21. Milomir STAKIĆ je rođen 19. januara 1962. godine u Marićki u opštini Prijedor, Bosna i Hercegovina. Po zanimanju je ljekar. Kao istaknuti član SDS-a u Prijedoru, Milomir STAKIĆ je 4. januara 1991. izabran za potpredsjednika Skupštine opštine Prijedor.

22. Dana 11. septembra 1991. Milomir STAKIĆ je izabran za potpredsjednika Opštinskog odbora SDS-a u Prijedoru. Milomir STAKIĆ je takođe bio predsjednik paralelne Skupštine srpskog naroda opštine Prijedor "u sjeni", još od 17. januara 1992. godine. Dana 30. aprila 1992., nakon što je SDS silom preuzeo vlast u Prijedoru, Milomir STAKIĆ je postao predsjednik SDS-ovog Kriznog štaba opštine Prijedor, koji je djelovao i pod nazivom ratno predsjedništvo. Dana 20. maja 1992. Milomir STAKIĆ je zvanično imenovan za predsjednika Kriznog štaba opštine Prijedor.

INDIVIDUALNA KRIVIČNA ODGOVORNOST

23. Optuženi Milomir STAKIĆ je bio uključen u planiranje i uspostavljanje paralelne srpske vlasti, kriznog štaba i policije u Prijedoru u okviru priprema za preuzimanje vlasti silom. U svojim ulogama iznesenima u paragrafu 22. gore, Milomir STAKIĆ je podsticao te na druge načine pomagao i podržavao počinjenje zločina počinjenih u opštini Prijedor. Milomir STAKIĆ je organizovao i podupirao strukture opštinske vlasti koje su vodile kampanju progona upravljenu protiv nesrpskog stanovništva. Ta kampanja je uključivala nametanje životnih uslova koji će nesrpsko stanovništvo prisiliti da napusti to područje, kao i deportacije i prisilno istjerivanje.

24. Milomir STAKIĆ je učestvovao u radu Kriznog štaba i aktivno izvršavao svoje dužnosti predsjednika. Predsjedavao je sastancima Kriznog štaba i potpisao većinu naređenja/odluka koje je Krizni štab izdao. Ta naređenja/odluke uključivali su naređenje o otvaranju zatočeničkih logora Omarska i Keraterm, a čija je glavna namjena bio progon nesrpskog stanovništva, prekid radnog odnosa za sva lica zatočena u logorima Omarska i Keraterm, te zabranjivanje pojedinačnog puštanja zatočenika na slobodu. Mjesna policija i snage TO-a su sprovodile tu odluku i naređenja Kriznog štaba, te Krizni štab izvještavale o svome radu.

25. Milomir STAKIĆ je medijima davao izjave kojima je pomagao i podržavao udruženi zločinački poduhvat opisan u nastavku teksta, te podsticao počinjenje zločina od strane prijedorske policije i TO-a. Kao član Kriznog štaba Prijedor, Milomir STAKIĆ je u punoj mjeri sarađivao sa VRS-om, Civilnom zaštitom i Stanicom javne bezbjednosti, posredstvom rukovodećih službenika ili organa tih institucija. Mada Krizni štab nije bio uklopljen u komandni lanac vojske, on je sinhronizovao i koordinirao mjere i akcije od suštinskog značenja za vođenje oružane borbe te obezbjeđivao logističku podršku. Krizni štab Prijedor je podsticao, usmjeravao, davao potporu i pomoć, odnosno na druge načine pomagao i podržavao napade na gradove, racije, prisilno odvođenje u logore, te deportacije/prisilno premještanje, što se sve događalo sa znanjem tog kriznog štaba. Milomir STAKIĆ je igrao jednu od glavnih uloga u događajima u opštini Prijedor, svjestan da će odluke koje je Krizni štab Prijedor donosio za posljedicu imati ubijanja i progone opis kojih slijedi u nastavku teksta.

26. Milomir STAKIĆ je učestvovao u udruženom zločinačkom poduhvatu u svojim svojstvima navedenima u paragrafu 22. gore. Cilj udruženog zločinačkog poduhvata bilo je trajno nasilno uklanjanje bosansko-muslimanskog i bosansko-hrvatskog stanovništva sa teritorije planirane srpske države, što je uključivalo kampanju progona putem počinjenja zločina navedenih u tačkama 1 do 8 ove optužnice. Optuženom Milomiru STAKIĆU, kao i svim drugim članovima udruženog zločinačkog poduhvata, bilo je zajedničko isto stanje svijesti traženo za počinjenje svakog od ovih krivičnih djela, konkretnije, svako od njih je bio svjestan da je kontekst njegovog ponašanja oružani sukob i da je ono dio rasprostranjenog odnosno sistematskog napada upravljenog protiv civilnog stanovništva.

27. Taj udruženi zločinački poduhvat počeo je postojati najkasnije u trenutku osnivanja Skupštine srpskog naroda u Bosni i Hercegovini 24. oktobra 1991. godine i nastavio je postojati tokom cijelog sukoba u Bosni i Hercegovini, sve do potpisivanja Daytonskog sporazuma 1995. godine. Ta kampanja uključivala je, odnosno eskalirala je do te mjere da je uključila ponašanje počinjeno sa namjerom da se djelimično unište bosanski Muslimani i bosanski Hrvati u Prijedoru kao takvi. U ovom udruženom zločinačkom poduhvatu učestvovali su brojni pojedinci, a među njima Milomir STAKIĆ, Milan KOVAČEVIĆ, Simo DRLJAČA, ostali članovi Kriznog štaba Prijedor, članovi Skupštine srpskog naroda u opštini Prijedor i Izvršnog odbora Skupštine, Radoslav BRĐANIN, general Momir TALIĆ i Stojan ŽUPLJANIN, ostali članovi Kriznog štaba ARK-a, vodstvo srpske republike i SDS-a uključujući Radovana KARADŽIĆA, Momčila KRAJIŠNIKA i Biljanu PLAVŠIĆ, članovi Skupštine ARK-a i Izvršnog vijeća Skupštine, srpski krizni štabovi u opštinama ARK-a, pripadnici VRS-a, srpskih i bosansko-srpskih paravojnih snaga i drugi.

28. Alternativno, optuženi je individualno odgovoran za zločine nabrojane u tačkama 1 do 8 na osnovu toga što su ti zločini bili prirodne i predvidive posljedice ostvarivanja zajedničkog cilja udruženog zločinačkog poduhvata, a Milomir STAKIĆ je bio svjestan da su ti zločini moguća posljedica ostvarivanja udruženog zločinačkog poduhvata.

29. Uprkos tome što je bio svjestan tih mogućih posljedica, Milomir STAKIĆ je svjesno i voljno učestvovao u tom udruženom zločinačkom poduhvatu. Na osnovu toga on snosi individualnu krivičnu odgovornost za te zločine po članu 7(1), pored odgovornosti po istom članu za planiranje, podsticanje, naređivanje te pomaganje i podržavanje na druge načine planiranja, pripreme ili izvršenja tih zločina.

30. U periodu u kojem se nalazio na položaju nadređene vlasti, Milomir STAKIĆ je takođe individualno krivično odgovoran za djela i propuste svojih podređenih, po članu 7(3) Statuta Međunarodnog suda. Milomir STAKIĆ, na osnovu svoje uloge predsjednika Kriznog štaba Prijedor i načelnika Savjeta za narodnu odbranu u opštini Prijedor, imao je kontrolu i vlast nad snagama TO-a i policije koje su učestvovale u zločinima koji se navode u ovoj optužnici.

31. Milomir STAKIĆ je znao ili je bilo razloga da zna da se njegovi podređeni spremaju da počine sve zločine navedene u ovoj optužnici ili da su ih već počinili, a nije preduzeo nužne i razumne mjere da takva djela spriječi odnosno da kazni njihove počinioce. Optuženi je stoga individualno krivično odgovoran po članu 7(3) Statuta Međunarodnog suda.

OPŠTI NAVODI

32. Sva djela i propusti koji se optuženom stavljaju na teret kao genocid odnosno saučesništvo u genocidu počinjeni su sa namjerom da se unište, u cjelini ili djelimično, bosanski Muslimani i bosanski Hrvati kao nacionalna, etnička, rasna ili vjerska grupa kao takva.

33. Sva djela i propusti koji se optuženom stavljaju na teret kao zločini protiv čovječnosti bili su dio rasprostranjenog odnosno sistematskog napada upravljenog protiv nesrpskog civilnog stanovništva opštine Prijedor, prvenstveno bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata.

34. Sve vrijeme na koje se odnosi ova optužnica u opštini Prijedor je postojalo stanje oružanog sukoba.

35. Milomir STAKIĆ je bio dužan da se pridržava zakona i običaja koji regulišu vođenje oružanih sukoba, uključujući Ženevske konvencije iz 1949. i njihove Dopunske protokole.

36. Izraz "neborci" u ovoj optužnici označava lica koja ne učestvuju aktivno u neprijateljstvima, uključujući i pripadnike oružanih snaga koji su položili oružje ili bili van stroja uslijed bolesti, ranjavanja, zatočenja ili bilo kojeg drugog razloga.

37. Milomir STAKIĆ je individualno odgovoran za zločine koji se protiv njega navode u ovoj optužnici, a na osnovu člana 7(1) Statuta Međunarodnog suda. Individualna krivična odgovornost uključuje planiranje, podsticanje, naređivanje, počinjanje ili pomaganje i podržavanje na druge načine planiranja, pripreme ili izvršenja bilo kojeg od zločina navedenih u članovima 2, 3, 4 i 5 Statuta Međunarodnog suda. Upotrebom riječi "počinio" u ovoj optužnici tužilac ne želi da sugeriše da je optuženi fizički izvršio bilo koji od zločina za koje se on tereti lično.

38. Za vrijeme dok se nalazio na položajima nadređene vlasti iznesenim u prethodnim paragrafima, Milomir STAKIĆ je takođe krivično odgovoran za djela svojih podređenih, na osnovu člana 7(3) Statuta Međunarodnog suda. Nadređeni je odgovoran za djela svog (svojih) podređenog (podređenih) ako je znao ili je bilo razloga da zna da se njegov(i) podređeni sprema(ju) počiniti takva djela ili da su ih već počinili, a nadređeni nije preduzeo nužne i razumne mjere da takva djela spriječi ili da kazni njihove počinioce.

OPTUŽBE:

TAČKE 1 – 5

(genocid, saučesništvo u genocidu; ubistvo, istrebljenje)

39. Tužilac ponovo navodi paragrafe 23-38 gore i pozivom na njih uključuje njihov sadržaj u tačke od 1 do 5.

40. Između približno 30. aprila 1992. i 30. septembra 1992., Milomir STAKIĆ, djelujući kao pojedinac ili u dogovoru sa drugim članovima bosansko-srpskog vodstva, planirao je, podsticao, naređivao, počinjao ili na druge načine pomagao i podržavao planiranje, pripremu ili izvršenje kampanje zamišljene radi uništenja bosanskih Muslimana odnosno bosanskih Hrvata, u cjelini ili djelimično, kao nacionalne, etničke, rasne ili vjerske grupe kao takve, u opštini Prijedor.

41. Nakon preuzimanja vlasti u opštini, izvršenje gorepomenute kampanje uključivalo je:

    1. Lišavanje života neboraca bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata od strane snaga bosanskih Srba (uključujući jedinice 5. korpusa / 1. krajiškog korpusa) u selima i nesrpskim područjima, u logorima i drugim objektima za zatočenje, kao i tokom deportovanja odnosno prisilnog premještanja bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata.

    2. Nanošenje teške tjelesne ili duševne povrede neborcima bosanskim Muslimanima i bosanskim Hrvatima tokom njihovog zatvoreništva u logorima i drugim zatočeničkim objektima, te tokom ispitivanja u policijskim stanicama i kasarnama, pri čemu su zatočenici neprestano bili podvrgavani nehumanim djelima uključujući ubistvo, silovanje, seksualno zlostavljanje, mučenje i premlaćivanje, ili bili prisiljavani da takva djela gledaju.

    3. Zatočavanje bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata van borbe u uslovima sračunatima da dovedu do fizičkog uništenja dijela tih grupa, konkretno putem premlaćivanja ili drugih vrsta fizičkog zlostavljanja na gore opisane načine, neadekvatnom ishranom, zagađenom vodom, nedovoljnom ili nepostojećom medicinskom pomoći, te nehigijenom i pretrpanošću tih objekata.

42. U periodu od približno 30. aprila 1992. do 30. septembra 1992., Milomir STAKIĆ, djelujući kao pojedinac ili u dogovoru sa drugima, planirao je, podsticao, naređivao, počinjao ili na druge načine pomagao i podržavao planiranje, pripremu ili izvršenje kampanje zamišljene radi istrebljenja pripadnika bosansko-muslimanskog i bosansko-hrvatskog stanovništva u opštini Prijedor.

43. U okviru gorepomenute kampanje, bosansko-srpske snage su lišile života značajan broj bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata u selima i nesrpskim područjima, u logorima i drugim zatočeničkim objektima, te tokom deportacija odnosno prisilnog premještanja.

Lišavanje života

44. Ubijanja neboraca bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata od strane bosansko-srpskih snaga uključivala su:

    1. Lišavanje života više ljudi u Kozarcu i njegovoj okolini, od maja do juna 1992. godine.

    2. Lišavanje života više ljudi u kući Mehmeda Šahorića u Kamičanima, 26. maja 1992. ili oko tog datuma.

    3. Lišavanje života više ljudi u Hambarinama i njihovoj okolini, od maja do jula 1992. godine.

    4. Lišavanje života više muškaraca u Jaskićima 14. juna 1992. ili oko tog datuma.

    5. Lišavanje života više muškaraca u Bišćanima i njihovoj okolini tokom jula 1992. godine.

    6. Lišavanje života više ljudi u Čarakovu i njegovoj okolini tokom jula 1992. godine.

    7. Lišavanje života više ljudi u Briševu, 24. jula 1992. ili oko tog datuma.

    8. Lišavanje života više muškaraca na fudbalskom stadionu u Ljubiji, 25. jula 1992. ili oko tog datuma.

    9. Lišavanje života više muškaraca u zoni rudnika željezne rude Ljubija (na mjestu poznatom i kao "Redak" ili "Kipe"), 25. jula 1992. ili oko tog datuma.

Logori

45. Bosansko-srpske vlasti osnovale su u opštini Prijedor vojne i civilne logore i objekte za zatočavanje. Nakon napada unutar opštine, snage bosanskih Srba bi pokupile stotine neboraca bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata van borbe i prisilile ih da pješače do sabirnih punktova, odakle su ih prebacivale u logore i zatočeničke objekte i tamo ih držale u internaciji. Uslovi u tim logorima i zatočeničkim objektima često su bili surovi i nehumani.

46. Među tim logorima i zatočeničkim objektima, osoblje kojih su činili i čije su funkcionisanje obezbjeđivali pripadnici vojske i policije pod rukovodstvom Kriznog štaba i VRS-a, bili su:

    1. kasarna JNA Prijedor

    2. logor Keraterm

    3. Dom Miska Glava

    4. logor Omarska

    5. zgrada SUP-a Prijedor

    6. logor Trnopolje.

47. Lišavanje života neboraca bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata u logorima i zatočeničkim objektima, odnosno nakon što su ih snage bosanskih Srba iz njih odvele uključivalo je:

    1. Lišavanje života više ljudi u kasarni u Benkovcu krajem maja 1992. godine.

    2. Lišavanje života vatrom iz mitraljeza između 100 i 150 muškaraca iz područja Brda zatočenih u "prostoriji br. 3" u logoru Keraterm, 24. jula 1992. ili oko tog datuma.

    3. Na dan pokolja u "prostoriji br. 3" ili oko tog datuma, lišavanje života oko 20 muškaraca u logoru Keraterm.

    4. Lišavanje života oko 100 zarobljenika u logoru Omarska krajem jula 1992., nakon čišćenja Brda.

    5. Lišavanje života oko 50 muškaraca i žena koji su autobusom odvezeni iz logora Omarska krajem jula 1992., ostaci barem nekih od kojih su ekshumirani iz jame Lisac (opština Bosanska Krupa).

    6. Lišavanje života približno 120 muškaraca koji su u dva autobusa odvezeni iz logora Keraterm i Omarska 5. augusta 1992. ili oko tog datuma, ostaci barem nekih od kojih su ekshumirani u Hrastovoj Glavici (opština Sanski Most).

    7. Lišavanje života više muškaraca pred samim logorom Manjača nakon što su dovezeni iz logora Omarska 6. augusta 1992. ili oko tog datuma.

    8. Lišavanje života, kod Korićanskih stijena na planini Vlašić, oko 200 muškaraca iz konvoja, dio kojeg je krenuo iz logora Trnopolje 21. augusta 1992. godine ili oko tog datuma.

    9. Lišavanje života više ljudi u logoru Omarska između približno 27. maja i približno 21. augusta 1992. godine.

    10. Lišavanje života više ljudi u logoru Keraterm između 24. maja i 5. augusta 1992. godine.

    11. Lišavanje života više ljudi u logoru Trnopolje između približno 25. maja i približno 30. septembra 1992. godine.

Nanošenje teške tjelesne ili duševne povrede

48. U logorima i zatočeničkim objektima, snage bosanskih Srba i drugi kojima je omogućavan pristup u logore podvrgavali su zatočene neborce bosanske Muslimane i bosanske Hrvate iz opština tjelesnom i duševnom zlostavljanju uključujući mučenje, premlaćivanje oružjem, seksualno zlostavljanje, prisiljavanje na gledanje nehumanih djela uključujući ubistvo, nanoseći im time tešku tjelesnu ili duševnu povredu. Posljedica tih nehumanih djela, u periodu od 30. aprila 1992. do 30. septembra 1992., bila je smrt velikog broja bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata u tim objektima za zatočavanje.

49. Nanošenje teške tjelesne ili duševne povrede velikom broju bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata uključivalo je i sljedeće:

    1. U periodu od maja 1992. do septembra 1992., snage policije i vojske (regularne i neregularne) držale su u zatočeništvu hiljade neboraca bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata u logoru Omarska, logoru Keraterm, logoru Trnopolje, u Domu Miska Glava, na fudbalskom stadionu u Ljubiji, u SUP-u Prijedor te u kasarni JNA u Prijedoru.

    2. U logoru Omarska, zatočenike su tukli po dolasku u logor, a premlaćivali su ih i mučili redovito te prilikom ispitivanja, i to električnim kablovima, kundacima pušaka, policijskim palicama i drvenim motkama. Premlaćivanja su se odvijala danju i noću. Zatočenici su bili ponižavani i mučeni. Ugledni i obrazovani bosanski Muslimani bili su podvrgavani teškom premlaćivanju i ponižavanju. U nekim slučajevima, premlaćivanja su bila tako teška da su za posljedicu imala teške ozljede, trajno unakaženje i smrt. Premlaćivanje i ponižavanje često se obavljalo pred drugim zatočenicima. Zatočenice su silovane i seksualno zlostavljane.

    3. U logoru Keraterm, zatočenike su tukli po dolasku u logor i tokom ispitivanja, te dok su čekali da im podijele hranu. Premlaćivanja su izvođena drvenim motkama, palicama za bejzbol, električnim kablovima, policijskim palicama i kundacima pušaka. Premlaćivanja su se odvijala danju i noću. Zatočenici su bili ponižavani i mučeni. Neki zatočenici su bili naročito birani za posebno surov postupak. U nekim slučajevima, premlaćivanja su bila tako teška da su za posljedicu imala teške ozljede, trajno unakaženje i smrt. Premlaćivanje i ponižavanje često se obavljalo pred drugim zatočenicima. Zatočenice su silovane.

    4. U logoru Trnopolje zatočeni su bili uglavnom žene, djeca i starci. Međutim, bilo je zatočenih i mlađih muškaraca. Zatočene muškarce su ispitivali i tukli. Zatočenici su premlaćivani pred drugim zatočenicima. Zatočenice su silovane.

    5. U zatočeničkim logorima Omarska, Keraterm i Trnopolje, pristup u logor davao se i ljudima koji nisu činili osoblje logora. Ta lica koja nisu bila osoblje logora takođe su tukla i ponižavala zatočenike.

    6. U Domu Miska Glava i na fudbalskom stadionu u Ljubiji, sjekirama, noževima, policijskim palicama i kundacima pušaka je premlaćivano preko stotinu muškaraca bosanskih Muslimana. Mnogi zatočenici su uslijed premlaćivanja pomrli, a preživjeli zatočenici su bili prisiljeni da ukrcavaju mrtve za prijevoz.

    7. U SUP-u i kasarni JNA u Prijedoru bili su ispitivani, premlaćivani i mučeni uglavnom istaknuti članovi bosansko-muslimanske i bosansko-hrvatske zajednice.

Uslovi sračunati na fizičko uništenje

50. Surovi i nečovječni uslovi u logorima i zatočeničkim objektima uključivali su neadekvatnu prehranu, zagađenu vodu, nedovoljnu ili nepostojeću medicinsku pomoć, te nehigijenu i pretrpanost tih objekata.

51. Svojim učešćem u tim djelima i propustima, Milomir STAKIĆ je počinio:

    Tačka 1: GENOCID, kažnjiv po članovima 4(3)(a) i 7(1) i 7(3) Statuta Međunarodnog suda;

    ILI, alternativno

    Tačka 2: SAUČESNIŠTVO U GENOCIDU, kažnjivo po članovima 4(3)(e), te 7(1) i 7(3) Statuta Međunarodnog suda; i

    I/ILI

    Tačka 3: Ubistvo, ZLOČIN PROTIV ČOVJEČNOSTI, kažnjiv po članovima 5(a), te 7(1) i 7(3) Statuta Međunarodnog suda; i

    Tačka 4: Istrebljenje, ZLOČIN PROTIV ČOVJEČNOSTI, kažnjiv po članovima 5(b), te 7(1) i 7(3) Statuta Međunarodnog suda; i

    Tačka 5: Ubistvo, KRŠENJE ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, sankcionisano članom 3(1)(a) Ženevskih konvencija iz 1949., kažnjivo prema članovima 3, te 7(1) i 7(3) Statuta Međunarodnog suda.

TAČKA 6

(Progoni)

52. Tužilac ponovo navodi paragrafe 23-50 supra i paragrafe 57-58 infra, i pozivom na njih uključuje njihov sadržaj u tačku 6.

53. Između približno 30. aprila 1992. i 30. septembra 1992., Milomir STAKIĆ, djelujući kao pojedinac ili u dogovoru sa drugim članovima bosansko-srpskog vodstva, planirao je, podsticao, naređivao, počinjao ili na druge načine pomagao i podržavao planiranje, pripremu ili izvršenje progona bosansko-muslimanskog i bosansko-hrvatskog stanovništva u opštini Prijedor na političkoj, rasnoj ili vjerskoj osnovi.

54. Gorepomenuto planiranje, priprema odnosno izvršenje progona uključivalo je:

    1. Lišavanje života bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata od strane snaga bosanskih Srba (uključujući jedinice 5. korpusa/1. krajiškog korpusa) u selima i nesrpskim područjima, u zatočeničkim logorima i drugim objektima za zatočenje;

    2. Mučenje, fizičko nasilje, silovanja i seksualna zlostavljanja, stalno ponižavanje i šikaniranje bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata;

    3. 1. Uništavanje, hotimično nanošenje štete i pljačkanje stambenih i poslovnih objekata u dijelovima gradova, selima i u drugim područjima opštine Prijedor u kojima je živjelo uglavnom bosansko-muslimansko i bosansko-hrvatsko stanovništvo, uključujući:

          1. grad Prijedor

          2. Briševo

          3. Kamičane

          4. Čarakovo

          5. Kozarac

          6. Kozarušu

          7. Bišćane

          8. Hambarine

          9. Rakovčane

          10. Rizvanoviće

          11. Donju i Gornju Ravsku

          12. Kevljane

          13. druga bosansko-muslimanska i bosansko-hrvatska sela i područja uz ta sela;

       2. uništavanje odnosno hotimično nanošenje štete vjerskim i kulturnim objektima bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata uključujući:

       1. džamiju u Donjoj Ljubiji u maju 1992. godine;

       2. džamiju u Hambarinama 24. maja 1992. ili oko tog datuma;

       3. džamiju u Kozaruši krajem maja 1992. godine;

       4. "Čaršijsku" odnosno gradsku džamiju u Prijedoru 30. maja 1992. ili oko tog datuma;

       5. "Mutničku" džamiju u Kozarcu krajem maja ili početkom juna 1992. godine;

       6. džamiju u Starom gradu u Prijedoru, između 30. maja i 20. juna 1992. godine;

       7. džamiju u Kamičanima u junu 1992. godine;

       8. džamiju u Bišćanima 20. jula 1992. ili oko tog datuma;

       9. katoličku crkvu u Briševu 29. jula 1992. ili oko tog datuma;

       10. katoličku crkvu u Prijedoru 28. augusta 1992. ili oko tog datuma;

       11. džamiju u naselju Puharska u Prijedoru 28. augusta 1992. ili oko tog datuma.

       Za vrijeme i nakon napada u opštini, snage bosanskih Srba sistematski su uništavale ili nanosile štetu gradovima i selima bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata i drugim nesrpskim područjima, kao i imovini, uključujući stambene i poslovne objekte te gorenavedena muslimanska i rimokatolička svetišta. Zgrade su granatirane, paljene ili minirane. Stambeni i poslovni objekti su prije oštećivanja ili rušenja bili pljačkani;

    4. deportovanje ili prisilno premještanje bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata iz opštine Prijedor u područja pod nadzorom legalnih vlasti Bosne i Hercegovine (Travnik) i u Hrvatsku (Karlovac). Krajem maja 1992. počelo je organizovano prisilno premještanje bosansko-muslimanskog i bosansko-hrvatskog stanovništva. Ta prisilna premještanja i deportacije organizovale su snage bosansko-srpske policije i drugi opštinski organi bosanskih Srba koji su djelovali prema uputstvima kriznih štabova. U mnogim slučajevima od nesrba se tražilo da potpišu dokumente u kojima je stajalo da se odriču sve svoje imovine u korist republike bosanskih Srba, a kako bi im bosansko-srpske vlasti dozvolile odlazak ili ih pustile iz objekata za zatočenje;

    5. uskraćivanje temeljnih prava bosanskim Muslimanima i bosanskim Hrvatima, uključujući pravo na zaposlenje, na slobodu kretanja, pravo na valjani sudski postupak, odnosno pravo na odgovarajuću medicinsku pomoć.

55. Svojim učešćem u tim djelima i propustima Milomir STAKIĆ je počinio:

    Tačka 6: Progone, ZLOČIN PROTIV ČOVJEČNOSTI, kažnjiv po članovima 5(h), 7(1) i 7(3) Statuta Međunarodnog suda.

TAČKE 7 i 8

(Deportacija, nehumana djela)

56. Tužilac ponovo navodi paragrafe 23-38 i 53-54 gore, i pozivom na njih uključuje njihov sadržaj u tačke 7 i 8.

57. Između približno 30. aprila 1992. i 30. septembra 1992., Milomir STAKIĆ, djelujući kao pojedinac ili u dogovoru sa drugim članovima bosansko-srpskog vodstva, planirao je, podsticao, naređivao, počinjao ili na druge načine pomagao i podržavao planiranje, pripremu ili izvršenje kampanje zamišljene radi eliminacije bosansko-muslimanskog i bosansko-hrvatskog stanovništva iz opštine Prijedor.

58. Izvršenje gorepomenute kampanje uključivalo je deportiranje odnosno prisilno premještanje razmjerno velikog dijela bosansko-muslimanskog i bosansko-hrvatskog stanovništva iz područja unutar opštine Prijedor, u područja pod kontrolom legalnih vlasti Bosne i Hercegovine (Travnik) i u Hrvatsku (Karlovac). Krajem maja 1992. počelo je organizovano prisilno premještanje bosansko-muslimanskog i bosansko-hrvatskog stanovništva. Ta prisilna premještanja i deportacije organizovale su snage bosansko-srpske policije i drugi opštinski organi bosanskih Srba koji su djelovali prema uputstvima kriznih štabova. U mnogim slučajevima od nesrba se tražilo da potpišu dokumente u kojima je stajalo da se odriču sve svoje imovine u korist republike bosanskih Srba, a radi toga da bi im bosansko-srpske vlasti dozvolile odlazak ili ih pustile iz objekata za zatočenje.

59. Svojim učešćem u tim djelima i propustima, Milomir STAKIĆ je počinio:

    Tačka 7: Deportacija, ZLOČIN PROTIV ČOVJEČNOSTI, kažnjiv po članovima 5(d), 7(1) i 7(3) Statuta Međunarodnog suda.

    Tačka 8: Nehumana djela (prisilno premještanje), ZLOČIN PROTIV ČOVJEČNOSTI, kažnjiv po članovima 5(i), 7(1) i 7(3) Statuta Međunarodnog suda.

	/potpis na originalu/ Graham Blewitt, zamjenik tužioca
Dana 10. aprila 2002. U Hagu, Nizozemska

 

---

PRILOG ČETVRTOJ IZMIJENJENOJ OPTUŽNICI

Žrtve lišavanja života iz paragrafa 44 i 47 čija su imena poznata