MEĐUNARODNI KRIVIČNI SUD ZA BIVŠU JUGOSLAVIJU

Predmet br. IT-95-12-PT

TUŽILAC
MEĐUNARODNOG SUDA
PROTIV
IVICE RAJIĆA
poznatog i pod imenom
VIKTOR ANDRIĆ

IZMIJENJENA OPTUŽNICA

Tužilac Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju, na osnovu svojih ovlaštenja iz člana 18 Statuta Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (dalje u tekstu: Statut), optužuje:

IVICU RAJIĆA
poznatog i pod imenom VIKTOR ANDRIĆ

za teške povrede Ženevskih konvencija, te kršenja zakona i običaja ratovanja, kako slijedi:

OPTUŽENI I NADREĐENOST

  1. Ivica RAJIĆ, poznat i pod imenom Viktor ANDRIĆ, sin Ivana, rođen je 5. maja 1958. u selu Johovac, opština Kiseljak, u Bosni i Hercegovini. Završio je vojnu akademiju u bivšoj Jugoslaviji i bio kapetan (prve klase) u bivšoj Jugoslavenskoj narodnoj armiji.

  2. Sve vrijeme na koje se odnosi ova optužnica, Ivica RAJIĆ, poznat i pod imenom Viktor Andrić (na nekim mjestima dalje u tekstu: Ivica RAJIĆ), bio je zapovjednik Druge operativne grupe Hrvatskog vijeća obrane u Operativnoj zoni Središnja Bosna, s bazom u Kiseljaku, Bosna i Hercegovina. Ivica RAJIĆ je bio zapovjednik i imao de jure i de facto komandu i kontrolu nad raznim jedinicama Hrvatskog vijeća obrane u svojoj zoni odgovornosti (koja je obuhvatala opštine Kiseljak, Kakanj i Vareš), uključujući brigadu "Ban Josip Jelačić", Bobovačku brigadu, te jedinice poznate pod imenom "Maturice" i "Apostoli". U cijelom predmetnom periodu i u smislu predviđenom članom 7(3) Statuta, Ivica RAJIĆ je kao nadređeni bio odgovoran za podređene oficire i vojnike u jedinicama pod njegovom komandom i kontrolom.

    3. TAČKE 1-10
    (UBISTVO I HOTIMIČNO LIŠAVANJE ŽIVOTA, POVREDE LIČNOG DOSTOJANSTVA, PROTIVPRAVNO ZATOČENJE, NEČOVJEČNO I OKRUTNO POSTUPANJE, ODUZIMANJE IMOVINE, PLJAČKA I RAZARANJE IMOVINE)

  3. U periodu od 1. oktobra 1993., ili približno tog datuma, do 30. decembra 1993., ili približno tog datuma, kao i nakon toga, Ivica RAJIĆ, poznat i pod imenom Viktor Andrić, planirao je, poticao, naredio, počinio ili na drugi način pomogao i podržao planiranje, pripremu ili izvršenje krivičnih djela navedenih dalje u tekstu, ili je, alternativno, odgovoran za izvršenje tih krivičnih djela kao djela podređenih pod njegovom kontrolom zbog toga što je znao ili je bilo razloga da zna da se njegovi podređeni spremaju počiniti takva djela, ili su ih, zapravo, već počinili, a nije preduzeo nužne i razumne mjere da spriječi takva djela ili kazni njihovo izvršenje, čime je prekršio član 7(1) i član 7(3) Statuta.

  4. Opština Vareš se nalazi u centralnoj Bosni, sjeverno od Sarajeva, a 1991. godine imala je približno 22.203 stanovnika. Prema popisu stanovništva iz 1991. godine, 40,6% stanovnika (ili oko 9.015 osoba) izjasnilo se kao Hrvati, 30,23% (oko 6.712 osoba) kao Muslimani, 16,41% kao Srbi i 12,73% kao ostali.

  5. Neka sela u opštini Vareš bila su isključivo ili pretežno muslimanska. Stupni Do je bilo selo sa šezdesetak kuća, smješteno približno četiri kilometra jugoistočno od Vareša, u kojem je živjelo oko 250 ljudi, gotovo isključivo Muslimana. Krajem oktobra 1993. godine, selo su u smjenama čuvali naoružani muškaraci muslimanske nacionalnosti, koji su isključivo ili pretežno bili mještani.

  6. Dana 18. novembra 1991., grupa bosanskih Hrvata na čelu s Matom Bobanom i drugima, koji su uglavnom bili članovi političke stranke pod nazivom Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine ili povezani s njom, proglasila je postojanje entiteta i teritorije pod nazivom Hrvatska zajednica Herceg-Bosna. U avgustu 1993., Hrvatska zajednica Herceg-Bosna proglasila se Hrvatskom Republikom Herceg-Bosnom (dalje u tekstu naziv za oba entiteta: Herceg-Bosna). Godine 1992., formirane su vlada i oružane snage Herceg-Bosne, pod nazivom Hrvatsko vijeće obrane (dalje u tekstu: HVO).

  7. Deklaracijom od 18. novembra 1991. opština Vareš ušla je u sastav Hrvatske zajednice Herceg-Bosna, a proglašena je i dijelom Hrvatske Republike Herceg-Bosne. Kao i u drugim opštinama koje su proglašene dijelom Herceg-Bosne, vlasti Herceg-Bosne/HVO-a su 1992. i 1993. godine preduzele mjere za uspostavu i konsolidaciju vlasti i kontrole u opštini. Kada je HVO preuzeo vlast u opštini Vareš 1. jula 1992., ili približno tog datuma, pripadnici izabranih opštinskih vlasti muslimanske nacionalnosti osnovali su "Ratno predsjedništvo", prvo u Striježevu, a zatim u Dabravinama. Uprkos tome, Hrvati i Muslimani u opštini Vareš živjeli su u relativno mirnoj koegzistenciji sve do sredine 1993. godine.

  8. U junu 1993., nakon vojne akcije Armije Bosne i Hercegovine (dalje u tekstu: ABiH) u susjednoj opštini Kakanj, oko 13.000 bosanskih Hrvata (među kojima su bili i pripadnici HVO-a) doselilo se u Vareš. Mnogi pripadnici HVO-a iz Kaknja bili su neprijateljski raspoloženi prema Muslimanima u Varešu, i sve češće su preduzimane radnje zastrašivanja usmjerene protiv Muslimana i njihove imovine.

  9. U junu 1993., HVO Vareš izdao je seljanima muslimanske nacionalnosti u Stupnom Dolu ultimatum da predaju oružje ili će biti napadnuti. Muslimani u Stupnom Dolu odbili su predati oružje i, kad je istekao rok za predaju oružja, seljani Stupnog Dola su u strahu od napada pobjegli u susjedna sela. Kada je prošlo nekoliko dana a HVO nije napao selo, seljani su se vratili kućama.

  10. Dana 18. oktobra 1993., HVO je na svom kontrolnom punktu u Pajtovom Hanu uhapsio šest lokalnih pripadnika ABiH-a. Pripadnici HVO-a su ispitivali i tukli zarobljenike tražeći informacije o jačini (uključujući brojno stanje i oružje) naoružanih Muslimana u Stupnom Dolu.

  11. Dana 21-22. oktobra 1993., ABiH je napala selo Kopjari u opštini Vareš, a bosanski Hrvati iz tog sela preselili su se u selo Pogar.

  12. Dana 21. oktobra 1993., najviše vlasti HVO-a i zapovjednik HVO-a Ivica RAJIĆ odlučili su poslati snage HVO-a da situaciju u Varešu stave pod kontrolu. Istoga dana, Ivica RAJIĆ je otišao iz Kiseljaka s oko 200 pripadnika HVO-a, među kojima su bili i pripadnici HVO jedinica "Maturice" i "Apostoli", te vojnici HVO-a iz Kiseljaka i Kaknja. Te snage su preko teritorije pod kontrolom bosanskih Srba stigle u Vareš 22. oktobra 1993. godine.

  13. Dana 23. oktobra 1993., jedan viši zapovjednik HVO-a naredio je da jedinice pod komandom Ivice RAJIĆA u Kiseljaku i Varešu "nemaju milosti ni prema kome". Istoga dana, Ivica RAJIĆ je naredio jednom dijelu svojih snaga HVO-a da sakupe muškarce muslimanske nacionalnosti u Varešu i zatvore ih u dvije mjesne škole, a drugom dijelu da napadnu selo Stupni Do i brdo Bogoš.

  14. Dana 23. oktobra 1993., uz saglasnost svojih starješina u HVO-u, Ivica RAJIĆ je uhapsio (ili naredio hapšenje) nekoliko lokalnih funkcionera u Varešu, bosanskih Hrvata. Istog dana, snage HVO-a pod komandom Ivice RAJIĆA pretražile su Vareš i uhapsile više od 250 muškaraca muslimanske nacionalnosti, što civilnog, što vojnog statusa. Prilikom hapšenja muškaraca muslimanske nacionalnosti, pripadnici HVO-a su ulazili u njihove kuće, fizički i psihički zlostavljali stanare i prisutne osobe, te otimali njihove dragocjenosti.

  15. Zarobljeni muškarci muslimanske nacionalnosti zatočeni su u dvije škole u Varešu: srednju školu "Ivan Goran Kovačić" i osnovnu školu "Vladimir Nazor". Uslovi života u tim školama bili su strašni, nije bilo dovoljno hrane i nije bilo sanitarnih čvorova. Zatvorenici su tokom dana morali stajati s rukama na leđima i gledati u pod. Pripadnici HVO-a su ulazili u škole i fizički zlostavljali zatvorenike. Pripadnici HVO-a tjerali su zatvorenike da se međusobno tuku, često prisiljavajući članove iste porodice da se tuku jedni s drugima. Neki zatvorenici prebačeni su u zatvor u Vareš-Majdanu, u kojem su ih pripadnici HVO-a žestoko tukli.

  16. Ujutro 23. oktobra 1993., snage HVO-a pod komandom Ivice RAJIĆA napale su Stupni Do. Preuzevši kontrolu nad raznim dijelovima sela, pripadnici HVO-a tjerali su civile iz njihovih domova i skrovišta, otimali im njihove dragocjenosti, seksualno zlostavljali Muslimanke i hotimično lišili života najmanje trideset i jednu osobu muslimanske nacionalnosti, muškarce, žene i djecu. Tri mlade Muslimanke ubijene su u malom podrumu u kojem su se skrivale. Nakon što su prva četvorica Muslimana iz njihove grupe ubijena vatrenim oružjem ili zaklana, dvanaest preostalih seljana muslimanske nacionalnosti potjerano je u štalu koju su pripadnici HVO-a potom zapalili, ali su seljani uspjeli pobjeći iz nje. (Spisak ubijenih žrtava i seksualno zlostavljanih žena priložen je kao povjerljivi Dodatak 1). Tokom napada i nakon njega, u bezobzirnom uništavanju širokih razmjera razoreno je gotovo cijelo selo.

  17. Ukupno uzevši, u napadu HVO-a na Stupni Do život je izgubilo najmanje trideset i sedam muškaraca, žena i djece muslimanske nacionalnosti. Do 25. oktobra 1993., približno 150 preživjelih uspjelo se probiti do Zaštitnih snaga Ujedinjenih nacija (dalje u tekstu: UNPROFOR) na sigurno, nakon što su se prvo skrivali u obližnjim šumama.

  18. Dana 23. oktobra 1993., Ivica RAJIĆ je svoje nadređene u HVO-u obavijestio da su u Varešu uhapšeni lokalni funkcioneri bosanski Hrvati i muškarci muslimanske nacionalnosti, te da su u napadima HVO-a na Stupni Do i brdo Bogoš poginuli civili.

  19. Nakon napada HVO-a na Stupni Do, snage HVO-a rekle su bosanskim Hrvatima u Varešu da moraju otići iz Vareša kako ih snage ABiH-a, odgovarajući na taj napad, ne bi ubile. Hiljade bosanskih Hrvata je iz Vareša otišlo u Kiseljak.

  20. U periodu od 23. oktobra do 3. novembra 1993., prije odlaska iz Vareša, pripadnici HVO-a oduzimali su i pljačkali imovinu Muslimana, otimali Muslimanima dragocjenosti i seksualno zlostavljali Muslimanke. (Spisak seksualno zlostavljanih žena priložen je kao povjerljivi Dodatak 2). Oko 3. novembra 1993., kada su snage HVO-a koje su čuvale pomenute dvije škole i zatvor u Vareš-Majdanu otišle iz tih mjesta, zatvorenici Muslimani su oslobođeni.

  21. Nakon akcija HVO-a, kada su u međunarodne organizacije na tom području počele stizati informacije, predstavnici UNPROFOR-a pokušali su ući u Stupni Do i dvije škole u Varešu, ali su ih u tome spriječile snage HVO-a blokiravši im put. Dana 24. oktobra 1993., Ivica RAJIĆ je zatražio da se jedinicama UNPROFOR-a izda upozorenje da se vrate u svoj logor, a snage HVO-a su otvorile vatru na jedinice UNPROFOR-a u Varešu i okolini. UNPROFOR je, u oklopnim vozilima, napokon ušao u Stupni Do 26. oktobra.

  22. Dana 26. oktobra 1993., reagujući na navode u sredstvima javnog informisanja o zvjerstvima koje je HVO počinio u Varešu i Stupnom Dolu, vlasti HVO-a naložile su Ivici RAJIĆU da istraži šta se dogodilo. Dana 30-31. oktobra 1993., na pitanje o događajima u Stupnom Dolu, vlasti HVO-a izjavile su međunarodnim predstavnicima da je svaki počinjeni zločin neprihvatljiv, da je zatraženo pokretanje istrage i da su zapovjednici koji su u to bili umiješani suspendovani. U stvari, do 30-31. oktobra 1993. nije bio suspendovan nijedan zapovjednik HVO-a, pa tako ni Ivica RAJIĆ.

  23. Dana 10. novembra 1993., na sastanku u Zagrebu kojem je prisustvovao predsjednik Republike Hrvatske Franjo Tuđman, odlučeno je da će, zbog događaja u Stupnom Dolu i reperkusija tog događaja po Hrvatsku, Ivica RAJIĆ biti smijenjen i raspoređen na drugo područje, te da će se izdati saopštenje za javnost da je pokrenuta sudska istraga. U stvari, nijedan pripadnik ni zapovjednik HVO-a, pa tako ni Ivica RAJIĆ, nikad nije bio kažnjen niti su ikome od njih izrečene disciplinske mjere za zločine počinjene u Varešu i Stupnom Dolu.

  24. Dana 27. decembra 1993., Ivica RAJIĆ obavijestio je vlasti HVO-a da mijenja ime u "Viktor Andrić". Dana 30. decembra 1993., "Ivica Rajić" je otpušten iz svoje komande u HVO-u, a na njegovo mjesto je postavljen "Viktor Andrić". Ivica RAJIĆ, poznat i pod imenom "Viktor Andrić", u stvari je nastavio djelovati i podnositi izvještaje u okviru svog ranijeg lanca komandovanja.

  25. Ako se izričito ne navede drugačije, svi postupci i propusti koji se navode u ovoj optužnici počinjeni su na teritoriji bivše Jugoslavije.

  26. Sve vrijeme na koje se odnosi ova optužnica, u Bosni i Hercegovini postojalo je stanje oružanog sukoba, međunarodnog oružanog sukoba i djelimične okupacije, a nezavisna država Republika Hrvatska i njena vlada, oružane snage i predstavnici učestvovali su u oružanom sukobu protiv bosanskih Muslimana na teritoriji nezavisne države Bosne i Hercegovine.

  27. Sve vrijeme na koje se odnosi ova optužnica, Ivica RAJIĆ, poznat i pod imenom Viktor Andrić, bio je dužan da se pridržava zakona i običaja koji regulišu vođenje oružanih sukoba, uključujući Ženevske konvencije iz 1949. godine i njihove dopunske protokole.

  28. Sve radnje i propusti koji se ovom optužnicom stavljaju na teret kao krivična djela protiv osoba bili su počinjeni nad osobama ili se odnose na osobe zaštićene Ženevskim konvencijama iz 1949. (i dopunskim protokolima tih konvencija), te zakonima i običajima ratovanja.

  29. Sve radnje i propusti koji se ovom optužnicom stavljaju na teret kao krivična djela protiv imovine bili su počinjeni nad imovinom ili se odnose na imovinu zaštićenu Ženevskim konvencijama iz 1949. (i dopunskim protokolima tim konvencijama), te zakonima i običajima ratovanja.

  30. Nijedna radnja ili propust koji se ovom optužnicom stavljaju na teret nisu bili opravdani vojnom nuždom.

Gore navedenim radnjama i propustima, Ivica RAJIĆ, poznat i pod imenom Viktor Andrić, počinio je:

Tačka 1: hotimično lišavanje života, TEŠKU POVREDU ŽENEVSKIH KONVENCIJA IZ 1949., kažnjivu po članovima 2(a), 7(1) i 7(3) Statuta (kao što je opisano u paragrafima 13, 16)
   
Tačka 2: ubistvo, KRŠENJE ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, sankcionisano članom 3(1)(a) Ženevskih konvencija, kažnjivo po članovima 3, 7(1) i 7(3) Statuta (kao što je opisano u paragrafima 13, 16)
   
Tačka 3: nečovječno postupanje (uključujući seksualno zlostavljanje), TEŠKU POVREDU ŽENEVSKIH KONVENCIJA IZ 1949., kažnjivu po članovima 2(b), 7(1) i 7(3) Statuta (kao što je opisano u paragarafima 13, 14, 15, 16, 20)
   
Tačka 4: povrede ličnog dostojanstva, naročito ponižavajuće i degradirajuće postupanje (uključujući seksualno zlostavljanje), KRŠENJE ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, sankcionisano članom 3(1)(c) Ženevskih konvencija, kažnjivo po članovima 3, 7(1) i 7(3) Statuta (kao što je opisano u paragrafima 13, 14, 15, 16, 20)
   
Tačka 5: protivpravno zatočenje civila, TEŠKU POVREDU ŽENEVSKIH KONVENCIJA IZ 1949., kažnjivu po članovima 2(g), 7(1) i 7(3) Statuta (kao što je opisano u paragrafima 13, 14, 15)
   
Tačka 6: okrutno postupanje, KRŠENJE ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, sankcionisano članom 3(1)(a) Ženevskih konvencija, kažnjivo po članovima 3, 7(1) i 7(3) Statuta (kao što je opisano u paragrafima 13, 14, 15, 16, 20)
   
Tačka 7: oduzimanje imovine, TEŠKU POVREDU ŽENEVSKIH KONVENCIJA IZ 1949., kažnjivu po članovima 2(d), 7(1) i 7(3) Statuta (kao što je opisano u paragrafima 14, 16, 20)
   
Tačka 8: pljačkanje javne ili privatne imovine, KRŠENJE ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, kažnjivo po članovima 3(e), 7(1) i 7(3) Statuta (kao što je opisano u paragrafima 14,16, 20)
   
Tačka 9: uništavanje širokih razmjera koje nije opravdano vojnom nuždom, a izvedeno je protivpravno i bezobzirno, TEŠKU POVREDU ŽENEVSKIH KONVENCIJA IZ 1949., kažnjivu po članovima 2(d), 7(1) i 7(3) Statuta (kao što je opisano u paragrafu 16)
   
Tačka 10: bezobzirno razaranje grada ili pustošenje koje nije opravdano vojnom nuždom, KRŠENJE ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, kažnjivo po članovima 3(b), 7(1) i 7(3) Statuta (kao što je opisano u paragrafu 16


  /potpisano/
  Carla Del Ponte,
  tužilac
   
  [pečat Tužilaštva MKSJ-a]
Dana 13. januara 2004.  
U Hagu,  
Nizozemska